Cultuur
De kadernota wordt in 2016 geëvalueerd en hangt nauw samen met de veranderopgave Vitale centrumstad en het Rijngoud. In 2016 wordt ook de subsidieregeling Programmatische Activiteiten Cultuur (PAC) geëvalueerd op haar doelstellingen, effecten en werking.
De ambitie voor cultuur voor 2016 en verder is:

• Arnhem positioneren als culturele hoofdstad van Oost-Nederland;
• de verzelfstandiging van het gemeentelijke onderdeel Musis Sacrum Schouwburg Arnhem per 1 januari 2016 en een naamswijziging in stichting Musis Stadstheater Arnhem";
• de ver- en nieuwbouw van concertgebouw Musis;
• de nieuwbouw van Focus Filmtheater op het Kerkplein;
• een uitbreiding van Museum Arnhem op de huidige locatie;
• renovatie/verbouwing van Stadstheater Arnhem;
• doorontwikkeling en verankering van Kunstbedrijf Arnhem als expertisecentrum voor cultuureducatie in Rozet;
• doorontwikkeling van het gebouw Rozet;
• Sonsbeek beeldententoonstelling in 2016;
• groot mode-evenement in 2018.

Stadsbeeld, architectuur, monumenten, archeologie, bouwkwaliteit
Het Arnhems erfgoedbeleid richt zich op behoud en versterking van de aanwezige cultuurhistorische waarden en hiermee bij te dragen aan een aantrekkelijke stad om in te wonen, werken, winkelen en te recreëren. Dit wordt bereikt door:

• cultuurhistorie als inspiratiebron en kans mee te nemen in ontwerpopgaven en gebiedsprocessen, hier vorm aan te geven in (ruimtelijke) plannen en projecten, waardoor cultuurhistorie zichtbaar en beleefbaar wordt gemaakt (bijvoorbeeld Meinerswijk, omgeving John Frostbrug);
• (her-)bestemming van cultuurhistorisch erfgoed, dit erfgoed een duurzame functie te geven en daarmee voor de stad te behouden (bijvoorbeeld steenfabriek Elden, Eusebius);
• het cultuurhistorisch erfgoed duurzaam te beschermen, waar de kwetsbaarheid dit noodzakelijk maakt (bijvoorbeeld plantoetsing, vergunningverlening);
• de kennis over het Arnhemse erfgoed toegankelijk te maken en daarmee het publieksbereik en draagvlak voor het behoud van cultuurhistorisch erfgoed te vergroten (bijvoorbeeld advisering, Erfgoedbrief).

Groen, ecologie, spelen
De focus is erop gericht dat:

• gebieden bestemd als natuur en bos hun bestemming behouden;
• het totale areaal aan groen in de stad ten minste gelijk blijft en wel bij voorkeur per wijk;
• groen wordt ingezet voor het bestrijden van hitteplekken. Samen met de stad, in samenspraak met de wijken, wordt hiervoor in de komende jaren een plan van aanpak opgesteld. Vanuit het Groenfonds en via crowdfunding is cofinanciering van de groene initiatieven mogelijk;
• het beheer van het groen in de wijken in samenhang met het beheer van de gehele openbare ruimte, zoals verhardingen, wordt uitgevoerd (zie ook het reguliere programma 2 Verkeer, vervoer en waterstaat, onderdeel Mobiliteit en openbare ruimte: Beheer);
• met het programma Van Wijken Weten de lijn wordt uitgezet voor meer zeggenschap door de wijk(en) over de eigen woon- en leefomgeving en daarmee de openbare ruimte en het groen. In de pilotwijken Presikhaaf en De Laar/Elden wordt onderzocht hoe hieraan samen met de stad invulling kan worden gegeven;
• bij "spelen" meer wordt ingezet op natuurlijk spelen, gebundeld op grote, natuurlijke speel- en ontmoetingsruimten. De insteek hierbij is om het percentage openbare buitenruimte dat te gebruiken is voor buitenspelen en ontmoeten, onveranderd te laten.

Dierenwelzijn

• resultaat onderzoek over hoe en wat de Arnhemse inwoner vindt van dierenwelzijn;
• Uitvoeringsagenda Dierenwelzijn 2016-2020 opstellen.

(Dierenwelzijn is van R7 Gezondheid en milieu verplaatst naar het reguliere programma R5 Cultuur, recreatie en sport, waar natuurbehoud onder valt)

Sport
De gemeente faciliteert de sportinfrastructuur, waarbij de sportverenigingen een cruciale rol spelen. Daarnaast stimuleert Arnhem talentontwikkeling. Het sportbeleid is in 2016 gericht op:

• sporten in de wijk in aansluiting op de gebiedsgerichte aanpak sociaal domein;
• het stimuleren van een gezonde leefstijl voor de jeugd (Jongeren op gezond gewicht/JOGG);
• het stimuleren van een gezonde leefstijl voor volwassen (vijf dagen per week een half uur actief);
• het realiseren van open sportparken en beweegvriendelijke schoolpleinen alsmede het ontwikkelen van een ruim aanbod aan sport- en beweegarrangementen in de stadsparken en openbare ruimte i.s.m. de wijken, sportverenigingen en sportaanbieders;
• de zelforganisatie van wijkbewonersinstellingen om te komen tot een maatschappelijke vitale sportvereniging;
• energiebesparende maatregelen en duurzame opwekking op sportaccommodaties en elektrische dienstauto’s voor onderhoud en beheer sportaccommodaties;
• verzelfstandiging van het Sportbedrijf Arnhem met ingang van 1 januari 2017;
• Giro d'Italia: samenwerking met  de gemeenten Apeldoorn en Nijmegen en de provincie Gelderland voor de  start van de wielerronde Giro d’Italia in mei 2016. De economische spin-off is geraamd op € 11,25 miljoen euro.

• Programma Stad op de kaart: veranderopgaven Vitale centrumstad en het Rijngoud en Marketing van Arnhem;
• Programma Van wijken weten: veranderopgave Wijksturing, pilots in 2016.

Cultuur
Als hoofdstad van Gelderland heeft Arnhem een belangrijke functie voor de regio. De gemeente vervult daarbij diverse rollen: initiërend, faciliterend, deels uitvoerend en regisserend. Op de jaarlijkse ranglijst van de Atlas voor gemeenten komt Arnhem uit op de 13e plaats; op het onderdeel cultureel aanbod scoort Arnhem in 2016 op de tiende plaats.

Enkele belangrijke resultaten op het gebied van cultuur zijn:

• Musis Stadstheater Arnhem is vanaf 1 januari 2016 verzelfstandigd;
• de nieuwbouw van Musis heeft vertraging opgelopen door de vondst van asbest, wat leidde tot hogere kosten (zie ook de jaarrekening). Daardoor is er voor de programmering van onder andere Het Gelders Orkest uitgeweken naar de Eusebiuskerk en andere locaties. Opening van de nieuwe zaal is voorzien in mei 2017;
• in 2016 is gewerkt aan de voorbereidingen voor de nieuwbouw van Focus Filmtheater op het Kerkplein;
• begin 2016 is een besluit genomen over de uitbreiding van Museum Arnhem op de huidige locatie. In juni 2016 is een architect geselecteerd;
• de ondertekening van het Ambitiedocument Lauwersgracht Alliantie door Toneelgroep Oostpool, Introdans, Het Gelders Orkest, Musis Stadstheater Arnhem, gemeente Arnhem en provincie Gelderland met als doel de productie en presentatie van de podiumkunsten sterker te verbinden en steviger te positioneren;
• het in april 2015 door de gemeenteraad geaccordeerde Herstelplan Kunstbedrijf Arnhem is in januari 2016 in werking getreden. De uitwerking leidde tot hogere kosten (zie ook de jaarrekening);
• Kunstbedrijf, Bibliotheek Arnhem en Stichting Beheer Rozet zijn in augustus 2016 bestuurlijk gefuseerd. Er is gewerkt aan één huur- en subsidierelatie met de stichting Rozet. De bestaande lening is verhoogd met daarin opgenomen de aanlooptekorten tot 2019 waarin de exploitatie sluitend is;
• over de toekomst van de functie en activiteiten van popcentrum Jacobiberg zijn in 2016 een advies en een second opinion verschenen. Voor 1 maart 2017 komen de Arnhemse popinstellingen met een toekomstplan voor een mogelijk 'popcluster';
• Sonsbeek 2016 was zowel inhoudelijk als qua bezoekersaantallen een succes en wordt financieel met een neutraal resultaat afgerond. Sonsbeek en State of Fashion worden nu bij regelmaat georganiseerd;
• een groot deel van de circa 2.000 overgebleven kunstwerken uit de voormalige BKR-regeling (Beeldende Kunst Regeling) is geveild. Deze kunstwerken hebben jarenlang in ons gemeentelijke depot gestaan en hebben nu weer een plek in de samenleving gekregen. De eerste drie online veilingen hebben in totaal zo'n € 50.000 opgebracht. In 2017 vindt nog een laatste online veiling plaats. De gehele opbrengst van de vier veilingen komt ten goede aan de Voedselbank in Arnhem.

 
Erfgoed, archeologie en beeldkwaliteit
De aantrekkelijkheid van de stad is vergroot, mede door het behouden en versterken van cultuurhistorische waarden. Dit wordt bijvoorbeeld zichtbaar door de onderstaande resultaten:

• door een gemeenschappelijke inspanning van het Rijk, de provincie Gelderland en de gemeente Arnhem zijn voldoende middelen beschikbaar om de restauratie van de toren van de Eusebius in 2019 af te kunnen ronden. Dit is ook het 75e herdenkingsjaar is van de Slag om Arnhem. Het is wenselijk dat de toren dan uit de steigers is;
• cultuurhistorische waarden zijn opgenomen in herbestemmingsprojecten, waaronder de voormalige garage Zijm aan de Boulevard Heuvelink, de Heilig Hartkerk, het Brinkman Vissergemaal, Huis der Provincie, de Eusebiuskerk en Jansstraat 31;
• als onderdeel van de realisatie van de zuidelijke binnenstad is op meerdere locaties (grootschalig) archeologisch onderzoek verricht voorafgaand aan de bouw: Kerkplein, Bartok e.o. en Helstraat.
• er zijn diverse archeologische publicaties verschenen, waaronder een boek over de Arnhemse gasfabriek;
• in het erfgoedcentrum van Rozet is de ArcheoHotspot geopend, een frontoffice voor de Arnhemse archeologie waar inwoners van de stad op de hoogte kunnen raken van actuele archeologische projecten en daaraan ook zelf mee kunnen werken. De ArcheoHotspot is mogelijk gemaakt door financiering vanuit het project zuidelijke binnenstad;
• de visualisatie van Castellum Meinerswijk is geopend; teksten voor te plaatsen informatieborden in Stadsblokken en Meinerswijk zijn geschreven en afgestemd met vormgevers.

Groen, ecologie en spelen

• talloze ontwikkelingen hebben bijgedragen aan het in stand houden en verbeteren van het groen in Arnhem. Een belangrijke ontwikkeling vindt plaats in Stadsblokken en Meinerswijk. Over de kaderstellende nota voor Stadsblokken en een deel van Meinerswijk heeft in een referendum plaatsgevonden, waarin 64,7% van de stemmers deze kaders steunden. Daarmee kan de ontwikkeling van het gebied de komende jaren verder uitgewerkt worden;
• vanuit het groenfonds zijn diverse bewonersinitiatieven ondersteund ter bestrijding van hitte en ter vergroening van de stad. Dit zijn zowel grote als kleine initiatieven, die de leefomgeving aangenamer maken voor de bewoners. Het niet bestede deel van het budget wordt toegevoegd aan de Bestemmingsreserve Groenfonds;
• alle parken in Arnhem hebben een grote aantrekkingskracht en worden goed bezocht. Dit jaar was de beeldententoonstelling Sonsbeek in Park Sonsbeek. Dit trok zo'n 150.000 bezoekers. Verder is park Sonsbeek door het Arnhemse architectuurcentrum CASA verkozen tot beste openbare ruimte van Arnhem en won daarmee de Petprijs. Verder wordt het park gebruik door spelers van het spel Pokémon en door steeds meer verschillende soorten groepen sporters. Al deze activiteiten roepen ook vragen op over draagkracht van het park;
• in 2016 is het Platform Arnhem Klimaatbestendig opgericht op initiatief van CASA. Doel van het Platform is om alle Arnhemmers bewust te laten worden van hun eigen rol en verantwoordelijkheid in klimaatbestendig maken van Arnhem. Daarvoor wordt ingezet op kennisdelen (middels Klimaatcafés), communicatie en het ondersteunen van initiatieven die bijdragen aan ons stadsklimaat en het verminderen van wateroverlast. Inzetten op vergroening is daarin hoofdprioriteit. Bij het Platform hebben zich aangesloten Natuurcentrum Arnhem, Netwerk Groen Arnhem en de beide waterschappen. De gemeente ondersteunt en faciliteert het platform.

Dierenwelzijn
In september 2016 is de Uitvoeringsagenda Dierenwelzijn 2016 - 2020 vastgesteld in de raad. Hierin zijn concrete actiepunten benoemd, waar in 2016 voor een deel uitvoering aan gegeven is.
Een selectie:

• elk jaar wordt beoordeeld of de overeenkomst met de stichting Dierenborg nog voldoet;
• de teams Leefomgeving ondersteunen waar mogelijk initiatieven die gericht zijn op meer biodiversiteit;
• de informatie op de website van de gemeente Arnhem over honden en opruimplicht is actueel;
• slopers worden bij sloopmelding standaard geïnformeerd over de zorgplicht met betrekking tot de wet Natuurbescherming.

Eind 2017 wordt de uitvoeringsagenda geëvalueerd. Conform de motie bij de behandeling van de MJPB 2017-2020 "Opnemen budget voor dierenwelzijn in de MJPB" wordt vanaf 2017 de specifieke budgetten voor dierenwelzijn, die verspreid staan in de begroting, bij programma R5 inzichtelijk gemaakt.

Sport

• de wielerwedstrijd Giro d'Italia was een sportief hoogtepunten in Arnhem. Voorafgaand aan de Giro waren er al veel activiteiten in de 99 dagen van de opwarmfase. Er waren 77.000 deelnemers en 226.000 bezoekers. De Giro d’Italia zelf startte op 5 mei jl. met de ploegenpresentatie in Apeldoorn. Op 7 mei klonk het startschot in Arnhem op het Kerkplein. Op 8 mei, de laatste dag van de Giro d’Italia in Gelderland, startte de rit in Nijmegen;
• in 2016 is de verzelfstandiging van het Sportbedrijf voorbereid. De ontvlechting van de moederorganisatie was op onderdelen complex. De verzelfstandiging is van kracht per 1 januari 2017;
• ten behoeve van de breedtesport faciliteert Arnhem de sportinfrastructuur, waarbij de sportverenigingen een cruciale rol spelen. Voor de nieuwbouw van zwembad Valkenhuizen zijn in 2016 middelen beschikbaar gesteld. Daarnaast is het Programma van eisen opgesteld en is de selectie van een architect voor het zwembad gestart;
• er was in de media veel aandacht voor de problematiek rond het rubber dat ingestrooid wordt op kunstgrasvelden. De door de media aangewakkerde onzekerheid hierover heeft in Arnhem niet tot problemen geleid. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft op basis van onderzoek aangegeven dat spelen op met rubber ingestrooide kunstgrasvelden verantwoord is.

Cultuur

• het landelijke cultuurbestel is aan verandering toe, ingegeven door de bezuinigingen in het verleden en door veranderingen in de samenleving. Het belang van de stedelijke regio neemt toe. Met onder andere de samenwerking in de Lauwersgracht Alliantie wordt hierop reeds voorgesorteerd. Dit vergt de komende jaren extra inspanning. Dat gebeurt onder andere via overleggen in G9- en Landsdeel-Oostverband;
• de nadelen op diverse onderdelen bij de culturele basisvoorzieningen zijn van invloed op het resultaat, zoals Musis: vondst van asbest; terugkoop Musis Sacrum Schouwburg Arnhem (MSSA): een aantal posten is onterecht overgedragen aan MSSA en worden via bepaalde maatregelen gecorrigeerd; frictiekosten verzelfstandiging Kunstbedrijf: worden vanuit de ontstaansgeschiedenis verantwoord binnen dit programma; Rozet: onderhoud- en servicekosten vallen hoger uit dan geraamd.

De begrotingsafwijkingen worden nader toegelicht in de jaarrekening, onderdeel Toelichting overzicht van saldo van baten en lasten in de jaarrekening.

Sportcomplexen

• uitspraak rechtbank (geschil uit 2003) inzake herstel constructiefouten van Het Gelders Stadion B.V. heeft tot een nadeel van  € 257.000 geleid;
• de brand in de loods op sportcomplex Valkenhuizen heeft tot € 240.000 schade geleid. Er is € 54.000 uitgekeerd door de verzekeraar. Dit leidt tot een netto schade van € 186.000.

Cultuur
De invulling van een bezuinigingstaakstelling van € 400.000 structureel op cultuur is vanaf 2016 geëffectueerd door met name een korting van 4% te hanteren op de subsidies voor de culturele basis- en meerjarenvoorzieningen (met uitzondering van de instellingen die in de laatste jaren al een taakstelling hadden). Het raadsbesluit hierover is op 25 mei 2015 genomen.

Toelichting

R5.1 Culturele basisvoorzieningen

• de daling van het aantal bezoekers aan Musis Stadstheater is incidenteel en een gevolg van de verbouwing van Musis Sacrum, die in 2016 begonnen;
• het aantal bezoekers van Focus Filmtheater in 2015 was een uitschieter. In 2016 trok het filmtheater meer bezoekers dan begroot;
• het aantal bezoekers aan Museum Arnhem van ruim 62.000 in 2016 is exclusief de bezoekers aan het Erfgoedcentrum (ruim 21.000) en vergelijkbaar met 2015.

R5.5 Erfgoed, archeologie en beeldkwaliteit
Gelet op de aard van de diverse activiteiten zijn er geen concrete prestatie-indicatoren uitgewerkt.

R5.7 Groen
In de Paragraaf Onderhoud Kapitaalgoederen wordt bij het onderdeel bomen ingegaan op ontwikkelingen in het aantal gemeentelijke bomen.

R5.8 Spelen
Park Kinderkamp is samen met buurtbewoners en buurtwerkgroepen ontwikkeld tot een groene natuurlijke speel en ontmoetingsruimte voor alle leeftijden.

R5.12 Sportbeleid en sportontwikkeling
Het percentage fitnorm wordt voortaan niet meer gemeten, we beperken ons, vanwege de vergelijkbaarheid tot uitsluitend de beweegnorm.

Majeure begrotingsafwijkingen zowel in positieve als in negatieve zin worden nader toegelicht in de jaarrekening, onderdeel Toelichting overzicht van saldo van baten en lasten in de jaarrekening.