• verbonden partijen (publiekrechtelijk of privaatrechtelijk) zijn organisaties waarin gemeenten een bestuurlijk én een financieel belang hebben. De gemeente vervult twee rollen richting de verbonden partijen: de rol van opdrachtgever en van eigenaar;
• in de eigenaarsrol beslist de gemeente over de oprichting, de missie, de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de verbonden partij. Het gemeentebestuur is mede eigenaar van de verbonden partij en draagt bestuurlijke verantwoordelijkheid (de gemeente neemt deel aan het bestuur). De eigenaarsrol richt zich vooral op de continuïteit en de levensvatbaarheid van de (samenwerking)organisatie;
• de gemeente is daarnaast ook afnemer/opdrachtgever  van de verbonden partij. De verbonden partij levert diensten/producten, is uitvoerder van gemeentelijk beleid. Veelal in de vorm van een basispakket dat door alle deelnemers in de samenwerking wordt afgenomen met daarnaast een aanvullend (maatwerk) pakket dat voor afzonderlijke deelnemers op maat wordt afgesproken.  Tussen beide rollen en de belangen die daaruit voort vloeien kan een spanningsveld bestaan;
• het financieel belang is gekoppeld aan beide rollen. Als opdrachtgever heeft de gemeente belang bij een zo goed mogelijke prijs/kwaliteitsverhouding voor de afgesproken dienstverlening en deze moet passen binnen de kaders van de gemeentebegroting. Als eigenaar draagt de gemeente het 'ondernemersrisico' van de samenwerking. Als de financiële resultaten tegenvallen, zal de gemeente de tekorten moeten aanvullen;
• de verantwoording in de paragraaf Verbonden partijen vindt plaats vanuit de positie als eigenaar van deze verbonden partijen. Opmerking hierbij is dat de gemeente Arnhem in bijna alle gevallen mede-eigenaar is in de verbonden partij, hetgeen betekent dat er meerdere deelnemers zijn. De verantwoording vanuit de rol als opdrachtgever is terug te vinden in de desbetreffende programma's.

Actuele kaders

Wet gemeenschappelijke regeling
Op 1 januari 2015 is de Wet gemeenschappelijke regeling (Wgr) gewijzigd. Hiermee is een aantal wijzigingen doorgevoerd die erop gericht zijn de invloed van de raad op het samenwerkingsverband te versterken. De belangrijkste wijzigingen zijn:

• de algemene en financiële kaders voor het volgende begrotingsjaar moeten door het samenwerkingsverband uiterlijk vóór 15 april aangeboden worden aan de raden van de deelnemers (artikel 34b Wgr). Voor de gemeente Arnhem is hierdoor deze informatie beschikbaar tijdens de behandeling van de perspectiefnota;
• de jaarrekening en het verslag van de accountant moet eveneens uiterlijk 15 april worden aangeboden aan de raad;
• de termijn waarbinnen de raad een zienswijze kan indienen op de ontwerpbegroting van een samenwerkingsverband wordt met twee weken verlengd naar acht weken. De vastgestelde begroting van het samenwerkingsverband moet daarom uiterlijk 1 augustus toegezonden worden aan de provincie. In de praktijk betekent dit in verband met het zomerreces dat de huidige termijn van 6 weken uitgangspunt blijft;
• lokale rekenkamers en rekenkamercommissies krijgen meer mogelijkheden om onderzoek te doen samenwerkingsverbanden die op grond van de Wgr zijn ingesteld;
• een bestuur van een samenwerkingsverband kan de overgedragen bevoegdheden niet zelf uitbreiden;
• bij een openbaar lichaam dat uitsluitend is ingesteld door de raad, is het niet langer toegestaan dat leden van het college zitting nemen in het algemeen bestuur;
• een nieuwe samenwerkingsvorm is ingevoerd: de bedrijfsvoeringsorganisatie (BVO).

Gemeentelijke kaders
De herziene kadernota Verbonden partijen 2016 gemeente Arnhem (raadsbesluit november 2016)
In bovengenoemde gemeentelijke kadernota is de visie van de gemeente Arnhem op de verbonden partijen vastgelegd met daarin uitvoeringsrichtlijnen over de wijze van sturen en beheersen. Uitgangspunt is om hierbij uit te gaan van een risicogerichte aanpak, onder andere door het instellen van een governance code.

• op grond van de huidige GR staan deelnemende gemeenten naar rato van hun aandeel in de SW-populatie, garant voor de exploitatie van Presikhaaf Bedrijven. De som van salaris- en additionele personeelsgebonden kosten SW is hoger dan de ontvangen bijdragen van het Rijk. Voor de gemeente Arnhem leidt dit tot een negatief resultaat. Het resultaat van de bijdrage in de Gemeenschappelijke regeling is en blijft negatief en niet/nauwelijks beïnvloedbaar;
• als invulling van de transitie Presikhaaf Bedrijven is een verkenningsopdracht “Transitie Presikhaaf Bedrijven” uitgevoerd. De resultaten hiervan zijn op 10 en 18 mei 2016 aan de betrokken gemeenteraden toegelicht. De verkenning meende een kansrijke oplossingsrichting te bieden, namelijk: bedrijfsactiviteiten in samenhang vervreemden/verzelfstandigen(=social firm). De vermeende oplossingsrichting is in 2016 nader onderzocht. De oplossing betrof het integraal over laten gaan van de begeleiding en productie activiteiten van Presikhaaf Bedrijven naar een andere sociale onderneming. Hierdoor verschuift het huidige exploitatierisico van de deelnemende gemeenten naar een externe derde partij;
• het resultaat van de onderhandeling met deze sociale onderneming is in het Algemeen Bestuur van Presikhaaf Bedrijven op 23 december 2016 nader toegelicht. Het Algemeen Bestuur van Presikhaaf Bedrijven besloot vervolgens om de onderhandelingen met de externe partij gericht op een integrale overname van de bedrijfsactiviteiten van Presikhaaf Bedrijven stop te zetten. Reden hiervan is dat het plan van de externe partij in de uitwerking te licht was om, onder de gemeentelijke voorwaarden, de kwantitatieve en kwalitatieve opgave van een integrale overname van de bedrijfsactiviteiten van Presikhaaf Bedrijven te dragen;
• het college van B&W van de gemeente Arnhem heeft op 20 december 2016 besloten over te gaan tot de ontwikkeling en uitwerking van een publieke sociale firma 'Werkbedrijf Arnhem'. Met het lokale Arnhemse alternatief 'Werkbedrijf Arnhem' wil de gemeente Arnhem in de positie komen om de bedrijfsactiviteiten van Presikhaaf Bedrijven over te nemen. Werkbedrijf Arnhem richt zich in de basis op de Arnhemse doelgroep van de Participatiewet en de Arnhemse SW-medewerkers, maar weet dat de propositie sterker wordt als gelijkgestemde gemeenten uit de regio (onder nader te bepalen voorwaarden) aansluiten;
• vanwege de beschreven transitie is de onrust op de werkvloer binnen Presikhaaf Bedrijven groot. Presikhaaf Bedrijven zet daarom in op communicatie om helderheid te verschaffen in de strategie en voortgang van besluitvorming.  

GR Omgevingsdienst Regio Arnhem (ODRA)

• ODRA is een regionale uitvoeringsorganisatie voor vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) op het gebied van milieu en mogelijk ook voor bouwen, natuur en water op basis van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo);
• ODRA en partners hebben in 2016 voorbereidingen getroffen voor de omschakeling naar outputfinanciering. Bij de oprichting van ODRA is afgesproken dat deze per 2017 ingaat. Weliswaar is de hiervoor benodigde producten- en dienstencatalogus opgesteld, er is echter ook geconstateerd dat een overgang nog niet verantwoord is. Probleem is dat met name de kengetallen van producten nog onvoldoende onderbouwd zijn. Daarom is besloten om in 2017 schaduw te draaien en zodoende de broodnodige ervaring op te doen met outputfinanciering;
• in 2016 zijn wederom veel bouwaanvragen afgehandeld. Anders dan in 2015 zaten hier geen bouwwerken tussen in de allerhoogste categorie en vielen veel aanvragen in de laagste categorie (lage bouwsom). Daardoor heeft ODRA in 2016 relatief veel kosten gemaakt en vallen de inkomsten uit bouwleges juist tegen.