Participatie naar werk
Via het programma 'Stad op de kaart', veranderopgave Werk!:

• meer (passend) werk in Arnhem. De uitdaging is om met gelijkblijvende reïntegratiemiddelen de groter wordende doelgroep (toename vanuit Wsw en Wajong) naar werk te begeleiden;
• meer Arnhemmers aan het werk te hebben. Omdat de arbeidsmarkt regionaal is, is regionale samenwerking hierbij cruciaal.

Het Programmaplan Uitvoeringsstructuur Participatie Arnhem kent drie speerpunten:

• werkgeversbenadering en werkgeversoffensief. Hierin wordt onder andere het Werkgeversservicepunt Midden Gelderland (WSP) versterkt. Onderdelen van Presikhaaf Bedrijven worden aan het WSP toegevoegd;
• ombouw van achterblijvende onderdelen van Presikhaaf Bedrijven;
• arbeidsmatige dagbesteding en beschut werk worden verder geïntegreerd.

Armoede en schulddienstverlening
De Armoedeagenda 2015-2018 ‘Samen actief tegen armoede' zet in op een aantal ontwikkelingen:

• versterking van verbindingen met het maatschappelijk middenveld;
• interventie op budgetoverschrijding;  
• herijking Armoedeagenda en implementatie van de nieuwe werkwijze;  
• gerichte inzet op participatie en wijkgericht werken om het beroep op inkomensondersteuning, vooral bijzondere bijstand voor bewindvoering terug te dringen;
• gerichte inzet op preventie en vroegsignalering bij schulddienstverlening die vanaf 2016 is belegd bij de wijkteams, Rijnstad en Plangroep.

Stimuleren initiatieven met vangnet

• In 2016 wordt verder gebouwd aan een duurzaam stelsel in het sociaal domein. De gemeente zet in op het stimuleren van eigen initiatieven (wijkgericht), vermindering van een beroep op specialistische voorzieningen. Samen met burgers gaan overheid en professionals zorgen voor een adequaat vangnet voor mensen die niet in staat zijn om te voorzien in hun basisbehoeften.

Van Wijken Weten in het sociaal domein
Het doel is om het zelf organiserend vermogen actief te bevorderen via het wijkgericht werken.

• in 2016 starten pilots in Presikhaaf en De Laar/Elden, ook gericht op het sociaal domein. De bestaande sociale wijkteams spelen hierin een belangrijke rol;
• doelgerichte ondersteuning aan verenigingen (aangenomen motie bij de Perspectiefnota 2016-2019) wordt geboden door Vrijwillige Inzet Arnhem (VIA), Volare, Arnhemse Uitdaging en Adviesbrigade;
• inwoners met de diagnose Beperkte loonwaarde (< 40%): zij worden doorverwezen naar de wijkteams, zodat zij maatschappelijk kunnen participeren (vrijwilligerswerk of dagbesteding). In de toekomst zal naar verwachting (een deel van) deze diagnose in de wijken worden uitgevoerd.

Preventie in plaats van specialistische jeugdvoorzieningen
Binnen het preventief jeugdbeleid (ondersteuning opgroeien en opvoeden) worden het kinder-, tiener- en jongerenwerk als belangrijke instrumenten ingezet, samen met de Verwijsindex risicojongeren regio Arnhem (VIRA). De focus ligt op:

• preventieve jeugdhulp als integraal onderdeel van het jeugdstelsel;
• betere verbinding van het preventief jeugdbeleid met de specialistische jeugdhulp via de wijkteams;
• meer inzet op preventie om de inzet van specialistische jeugdhulp te verlagen.

Maatschappelijke ondersteuning (wonen, welzijn en zorg)
De toegang tot het voorzieningenniveau is wijkgericht opgezet, waarbij via een integrale intake op basis van de zelfredzaamheidsmatrix de verbinding wordt gemaakt naar andere terreinen op het sociaal domein.  
Uitgangspunten voor de transformatie van het sociaal domein hierbij zijn:

• meer eigen verantwoordelijkheid, beroep op sociaal netwerk en informele zorg;
• meer collectieve arrangementen en minder inzet van individuele voorzieningen.

Maatschappelijke opvang/verslavingszorg
Als centrumgemeente heeft Arnhem voor deze terreinen een regionale functie. De focus ligt op

• meer eigen verantwoordelijkheid, beroep op sociaal netwerk en informele zorg;
• vermindering inzet individuele voorzieningen naar meer collectieve arrangementen;
• zorgen voor een vangnet voor inwoners die niet in staat zijn om te voorzien in de basisbehoeften.

(Nood)opvang asielzoekers/integratie

• noodopvang uitgeprocedeerde asielzoekers: waar mogelijk de doorstroomtijd in de noodopvang te verkorten van uitgeprocedeerde asielzoekers die willen terugkeren naar land van herkomst;
• (nood)opvang van asielzoekers in verband met de hoge instroom van vluchtelingen (vanaf 2015);
• opvang en integratie van minderjarige vreemdelingen (AMV-ers);
• het realiseren van de taakstelling van huisvesting van statushouders;
• integratie in de Arnhemse samenleving van vluchtelingen in de Arnhemse opvang en statushouders die gehuisvest worden in Arnhem.

Vrouwenopvang en huiselijk geweld
Als centrumgemeente heeft Arnhem op deze terreinen een regionale functie. Naast de aanpak van huiselijk geweld en vrouwenopvang behoren ook de aanpak ouderenmishandeling, eergerelateerd geweld, loverboys en de wet meldcode tot dit beleidsterrein. De focus ligt in de komende jaren op:

• doorontwikkeling van het ingezette beleid. Kindermishandeling krijgt een plaats binnen 'Veilig Thuis';
• de accentverschuiving bij de vrouwenopvang naar preventie, tijdige signalering en het bevorderen van ambulante hulp en nazorg, waardoor het aantal vrouwen in de vrouwenopvang kan afnemen;
• het versterken van de ketensamenwerking en het vergroten van vaardigheden van professionals in signaleren en handelen, waarmee escalatie en herhaling van huiselijk geweld kan worden voorkomen.

• programma 'Stad op de kaart', veranderopgave Werk!;
• programma 'Van Wijken Weten' met de daarin opgenomen veranderopgaven die alle betrekking hebben op het sociale domein.

Participatie naar werk
In 2016 is de Participatiewet uitgevoerd conform het Uitvoeringsplan Participatie, waardoor meer Arnhemmers aan het werk moeten komen. Het volgende is gerealiseerd

• het regionaal WerkgeversServicePunt (WSP) is verder doorontwikkeld. Extra inzet via accountmanagers (uiteindelijk 31 fte voor de hele regio inclusief UWV) is gepleegd om in overleg met werkgevers vacatures passend te maken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit heeft geresulteerd tot meer plaatsingen (968), ook voor de doelgroep van de Banenafspraak;
• de leerlingnetwerken Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) en Praktijkonderwijs functioneren goed, waarbij jongeren worden begeleid van stage naar passend werk. Alle Arnhemse schoolverlaters zijn in beeld en krijgen een passende vervolgstap richting werk, vervolgopleiding of hulpverlening;
• aanvullend op de samenwerking binnen het WSP werkt de gemeente Arnhem samen in het Werkbedrijf. Het Werkbedrijf is een bestuurlijk samenwerkingsverband met VNO-NCW-Midden, UWV, regiogemeenten en vakbonden. De partners zijn tevreden over de samenwerking. Vanuit het Werkbedrijf loopt een communicatiecampagne (gaan/staan voor een baan) richting werkgevers om hen te stimuleren meer uitkeringsgerechtigden in dienst te nemen. Daarbij is specifiek aandacht voor mensen met een arbeidshandicap die vallen onder de banenafspraak. Ook dit leidt tot meer plaatsingen van uitkeringsgerechtigden vanuit de Participatiewet;
• het beleid voor Social Return on Investment (SROI) is aangepast. Het beleid biedt meer ruimte voor maatwerk en is ook van toepassing op kleinere aanbestedingen (vanaf € 50.000);
• de mogelijkheden van uitkeringsgerechtigden zijn verder in beeld gebracht via het systeem SZeebra (eind 2016 5.500 mensen; in 2017 wordt de screening van alle uitkeringsgerechtigden afgerond);
• de integratie van arbeidsmatige dagbesteding (Wmo 2015) en beschut werk (Wsw) is tot stand gebracht via Activerend werk. Via een algemene voorziening Activerend werk worden passende werkplekken gezocht voor mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Doel is dat mensen arbeidsvaardigheden opdoen en stappen zetten op de Participatieladder. Passende werkplekken en maatwerktrajecten worden via een (regionale) inkoop gerealiseerd;
• de doorontwikkeling van Presikhaaf & Bedrijven is in 2016 nog niet afgerond. De onderhandelingen met een andere sociale onderneming zijn helaas afgebroken. De gemeente Arnhem is gestart met het ontwikkelen van een Arnhems Werkbedrijf, waarin werkgelegenheid wordt georganiseerd voor SW-ers en mensen met een uitkering vanuit de Participatiewet. Daarnaast is het doel om de financiële risico's te beperken.

Armoede en schulddienstverlening

• Armoedebeleid en schulddienstverlening zijn onderdelen van het sociaal domein en hebben een overlap met verschillende beleidsvelden, zoals onderwijs, (jeugd)zorg, sport en gezondheid. Met de maatwerkvoorziening bestaanszekerheid wordt rondom de Bijzondere Bijstand een verbinding gelegd tussen sociale wijkteams en het cluster Werk en Inkomen. Ditzelfde geldt voor de taken rondom schulddienstverlening;
• in 2016 is uitwerking gegeven aan de Armoedeagenda 2015-2018. Daarnaast is in juni 2016 de 'nota 'Doorontwikkeling armoedeagenda en schulddienstverlening' vastgesteld door de raad. In de doorontwikkelingsagenda is er sprake van enkele inhoudelijke en financiële wijzigingen in het beleid;
• het aantal inwoners in Beschermingsbewind is in 2016 verder toegenomen. Eén van de interventies op de oplopende kosten voor beschermingsbewind is het project BooM. Doel van dit project is het realiseren van een besparing op kosten bewindvoering door het nemen van eigen klanten in beheer en overname van klanten van commerciële bewindvoeringskantoren;
• niet alle doelgroepen zijn volledig bereikt als het gaat om de regelingen Individuele studietoeslag, Individuele Inkomenstoeslag, Tegemoetkoming Collectieve Ziektekostenverzekering. Nadere intensivering om doelgroepen te bereiken vindt plaats;
• er zijn meer kosten gemaakt op het gebied van Bijzondere Bijstand. Bijzondere Bijstand betreft een 'open-einde regeling'; inwoners in financiële problemen hebben vanuit de Participatiewet recht om gebruik te maken van deze regeling indien zij voldoen aan de gestelde voorwaarden;

• sinds 2016 zijn alle taken op het gebied van schulddienstverlening extern belegd (aanmelding/intake via sociale wijkteams; Rijnstad/stabilisatiefase en PLAN-groep/schuldbemiddeling, schuldregeling, budgetbeheer, Wsnp). De verschillende partijen hebben ingezet op de onderlinge samenwerking en zijn hierover tevreden;
• bij vaststelling van de nota 'Doorontwikkeling armoedeagenda en schulddienstverlening' is besloten schulddienstverlening ook aan te bieden aan ondernemers/ZZP'ers en een aanpak voor vroegsignalering van risicovolle schulden te ontwikkelen;
• na de zomer is een onderzoekspilot gestart naar een aanpak voor jongeren met schulden. Het gaat hier om het voorkomen van schulden, maar ook het bereiken en helpen van de groep jongeren die al schulden heeft. De eerste resultaten hiervan komen in 2017.

Van Wijken Weten in het sociaal domein
De veranderopgaven in het programma Van Wijken Weten zijn van invloed op de transformatie van het sociaal domein. Uitwerking is gegeven aan het uitvoeringsplan 'Transformatie sociaal domein'(april 2016), waaronder:

• herpositionering sociale wijkteams:
  op grond van de Jeugdwet, de Wmo 2015 en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening heeft de gemeente de verantwoordelijkheid om zorg te dragen voor ondersteuning, hulp en zorg aan haar inwoners. Vanaf 2015 was de uitvoering van deze werkzaamheden belegd bij de sociale wijkteams, dit onder verantwoordelijkheid van de gemeente. Het bestuur van de gemeente Arnhem heeft ervoor gekozen om vanaf 1 januari 2017 een Stichting Sociale Wijkteams op te richten. Gedurende het jaar 2016 is de herpositionering van de sociale wijkteams voorbereid en vanaf 1 januari 2017 worden de uitvoeringstaken vanuit de Jeugdwet, Wmo en Wet gemeentelijke schuldhulpverlening belegd bij de stichting Sociale wijkteams. Dit brengt met zich mee dat de stichting vanaf 1 januari 2017 haar diensten in opdracht van de gemeente verleent en dat hieraan een dienstverleningsovereenkomst (DVO) ten grondslag ligt;
• transformatie zorgaanbod:
  op verschillende manieren is gewerkt aan de transformatie van het huidige zorgaanbod. De transformatie is grotendeels gericht op de verschuiving van individuele maatwerkvoorzieningen naar collectieve voorzieningen en/of gecombineerd aanbod van het zorgaanbod. Door de inzet van de huidige zorg te veranderen wat betreft vorm, intensiteit, duur of inzet van alternatieven worden mogelijk besparingen bereikt;
• inkoop- en aanbestedingstraject:
  in 2016 is een nieuwe aanbesteding gestart. Hierbij is het aantal bestaande voorzieningen vereenvoudigd en teruggebracht in aantal. Ook is een aantal nieuwe voorzieningen toegevoegd. Daarnaast worden tussen de gemeenten en aanbieders afspraken gemaakt over nieuwe zorgvormen om te komen tot een afschaling van zorg. De aanbestedingsprocedure is per 1 januari 2017 afgerond zodat vanaf 2017 wordt gestart met de nieuwe werkwijze.

Stimuleren initiatieven met vangnet

• in Arnhem is sterk ingezet op stimulering en ondersteuning van deelname van Arnhemse burgers aan de samenleving. Zelfredzaamheid en zelforganiserend vermogen van Arnhemse burgers vormen hierin de centrale doelen, met burgerinitiatieven, vrijwilligerswerk, vrijwillige thuishulp en mantelzorg als resultaat;
• er is een toename van sociaal ondernemerschap in de wijk, al dan niet in combinatie met de inzet van gemeentelijk gefinancierde uitvoerende organisaties, zoals Rijnstad (Vrijwilligers Centrale, Arnhemse Uitdaging, Volare), SWOA, MVT en De Helling;
• eind 2016 is een project gestart ter verbetering van de ondersteuning van de naar schatting 30.000 Arnhemse mantelzorgers.

Preventie in plaats van specialistische jeugdvoorzieningen

• de gemeente Arnhem investeert al jarenlang in een integraal preventief jeugdbeleid. Met de invoering van de Jeugdwet zijn specifieke projecten en activiteiten gestart, vooral gericht op preventie;
• preventieve aanpak van Jeugd GGZ problematiek (in het onderwijs) en dyslexiezorg in het onderwijs zijn hierbij belangrijke thema's;
• naast specifieke projecten streeft de gemeente naar het inrichten en in stand houden van goede algemene voorzieningen (jeugdgezondheidszorg, kinder-, tiener- en jongerenwerk, bestrijding kindermishandeling en huiselijk geweld en voorschoolse voorzieningen.

Maatschappelijke ondersteuning (wonen, welzijn en zorg)

• in 2016 wordt een verschuiving bij de individuele maatwerkvoorzieningen geconstateerd van Pgb-zorg (PGB) naar Zorg in natura (ZIN), met name bij Hulp bij het huishouden;

• in 2016 is de aanbesteding Hulp bij huishouden afgerond, waarbij rekening is gehouden met de gewenste signaleringsfunctie en de hogere inschaling van de thuiszorgmedewerkers in schaal 15 CAO VVT (onderdeel van het Coalitieakkoord 2014-2018 Met de Stad!);
• er is een forse toename in 2016 voor de Huishoudelijke hulp toelage/HHT (van ca 18.000 uur in 2015 naar ca 61.000 uur in 2016). In 2016 is het beleid voor de HHT 2017 in samenwerking met de thuiszorgaanbieders voorbereid, waarin wordt voorgesteld om in 2017 te starten met een algemene voorziening HHT. Met een toegankelijke en ook voor lage inkomens betaalbare, algemene voorziening kunnen inwoners hun ondersteuning eenvoudig zelf regelen. De HHT ondersteunt het behoud van werkgelegenheid in de huishoudelijke ondersteuning;

• in 2016 is gestart met de pilot Combinatie-ondersteuning (Begeleiding met Hulp bij huishouden) in twee wijken die in 2017 verder wordt uitgerold naar de overige wijken.

Maatschappelijke opvang/verslavingszorg

• in 2016 is ingezet op versterking van de keten rondom dak- en thuislozen/OGGz. De sociale wijkteams en de particuliere laagdrempelige opvanginstellingen zijn aangehaakt bij de OGGz-structuur. Deze structuur is herijkt en aangepast op de behoefte. Met de particuliere laagdrempelige opvanginstellingen is een proces van professionalisering gestart. Dit alles moet leiden tot een sluitende keten;
• voor de aanpak van verwarde personen is ingezet op een wijkgerichte aanpak. De sociale wijkteams en de vanaf 2017 opererende teams Leefomgeving hebben hierin een leidende rol. De aandacht is richt zich vooral op preventie en vroegsignalering. Versterking van de crisisketen wordt opgepakt door VGGM.

Integratie, interculturalisatie, antidiscriminatie
Activiteiten op het gebied van integratie en antidiscriminatie:

• de focus is gelegd om de beleidsterreinen die met integratie te maken hebben, te verbinden. Een haalbaarheidsonderzoek is naar tevredenheid uitgevoerd. De bevindingen hiervan worden meegenomen in de te herijken Integratieagenda (in 2017);
• op basis van de PvdA-motie "Bewustwording als middel tegen discriminatie" (november 2015) is in maart 2016 jaar gestart met de pilot 'anoniem solliciteren'. Deze proef loopt tot 31 december 2016 en maakt deel uit van de brede aanpak over bewustwording over (verborgen) vooroordelen rondom afkomst. Met deze pilot wordt bekeken of discriminatie op afkomst wordt tegengegaan. De pilot liep in eerste instantie tot 1 januari 2016 waarbij besloten is tot verlenging tot 1 januari 2017. De behaalde resultaten worden in de loop van het voorjaar 2017 besproken met de raad (zie ook paragraaf Bedrijfsvoering);
• er is regelmatig overleg gevoerd met zelforganisaties; daarnaast zijn er verschillende integratie-activiteiten gesubsidieerd;
• er is een pool van jong volwassen migrantenkinderen gerealiseerd die willen fungeren als rolmodel. Deze functie komt nadrukkelijker terug in de te herijken Integratieagenda.

Aandacht voor seksuele diversiteit is gelegd bij:

• onderwijs en sport: via voorlichting (30x) en theatervoorstellingen; 2 grote manifestaties voor het voortgezet onderwijs in het Centrum en Geitenkamp; Paarse-vrijdagkrant verspreid onder Quadraam-scholen en ISK; 2 keer een fototentoonstelling; primair en voortgezet onderwijs gewezen op de voorlichtingspakketten van GGD/ VGGM;
• het jongerenwerk: 10 gesprekken met ambulante jongerenwerkers;
• ouderen en mensen met een beperking: 6 keer Roze Kookworkshops; training vrijwilligers SWOA; oriënterende gesprekken met instellingen over Roze loper; Roze Dansvoorstellingen in samenwerking met Introdans;
• migranten: 6 keer een bezoek aan het AZC; 2 keer een bezoek aan de Koepel; Theatervoorstellingen ISK; gesprekken met participatiemedewerkers in diverse wijken;
• wijkprofessionals: 2 keer een manifestatie voor wijkprofessionals; gesprekken met sociale wijkteams en teams leefomgeving.

De laagdrempelige melding van klachten heeft erin geresulteerd dat steeds meer mensen de weg weten te vinden naar de Artikel 1 - procedure.

(Nood)opvang asielzoekers/integratie

• doorstroomtijd noodopvang voor uitgeprocedeerden verkorten:
  De investering in meer ketensamenwerking voor uitgeprocedeerden heeft geresulteerd dat het aantal cliënten in de noodopvang is gedaald van 19 personen eind 2015 naar 15 personen eind 2016;

• (nood)Opvang van asielzoekers in verband met de hoge instroom van vluchtelingen:
  In 2016 zijn naast de al bestaande 259 plekken op de POL Locatie Vreedenburgh (POL is procesopvanglocatie voor vreemdelingen die bij de IND de algemene asielprocedure doorlopen) in totaal 830 plekken gecreëerd voor de opvang van vluchtelingen.

In de Koepel is opvang voor 400 personen geregeld; het COA heeft deze opvang in oktober 2016 weer gesloten, omdat de instroom van vluchtelingen op dat moment laag was.
In april 2016 is het AZC Elderhoeve geopend met opvangcapaciteit voor 350 personen. Met het COA is hierover een bestuursovereenkomst afgesloten voor 5 jaar;

• de bestaande POL-lokatie Vreedenburgh kreeg uitbreiding van 80 plekken;
• opvang en integratie van minderjarige vreemdelingen (AMV-ers):
  In 2016 zijn in totaal 89 minderjarigen mét verblijfsstatus, en 35 minderjarigen zonder verblijfsstatus opgevangen. In vergelijking met andere steden heeft Arnhem hiermee bovengemiddeld opvang verleend aan deze doelgroep.
• taakstelling huisvesting van statushouders:
  In 2016 is de achterstand in de taakstelling die ontstaan was in 2014, ingehaald. Eind 2016 liep Arnhem ruim voor op de taakstelling huisvesting statushouders;
• integratie van vluchtelingen in de opvang en Arnhemse statushouders
  In mei 2016 heeft de gemeenteraad de visie op de integratie in de Arnhemse vluchtelingenketen vastgesteld en ingestemd met een aantal quick wins om de integratie van vluchtelingen en statushouders te bevorderen. In oktober 2016 heeft het college het Uitvoeringsplan "Statushouders, onze nieuwe Arnhemmers" vastgesteld. In dit uitvoeringsplan zijn de genoemde quick wins verder uitgewerkt in een sluitende integrale aanpak voor vluchtelingen en statushouders. Deze integrale aanpak wordt sinds oktober uitgevoerd.

Vrouwenopvang en huiselijk geweld
In 2016 is uitvoering gegeven aan de regiovisie die Arnhem als centrumgemeente met de gemeenten in de regio Arnhem en de Achterhoek heeft opgesteld. Naast de aanpak van huiselijk geweld en vrouwenopvang behoren ook de aanpak ouderenmishandeling, eergerelateerd geweld, mensenhandel en de wet Meldcode tot dit beleidsterrein. Het resultaat:

• onder het motto 'minder opvang, meer ambulant' is het accent verder verschoven naar meer preventie en meer ambulante hulpverlening vanuit de sociale wijkteams. Ingezet wordt op het versterken van de eigen kracht van de cliënten waarbij de sociale context wordt betrokken. De sociale wijkteams en aandachtsfunctionarissen zijn geschoold inzake de wet Meldcode;
• indien sprake is van opvang worden vrouwen gestimuleerd zo spoedig mogelijk zelfstandig te wonen. In dit kader is een pilotproject "Moviera in de wijk" afgerond: een nieuwe, kleinschalige vrouwenopvang in Malburgen die ook aansluit bij de ontwikkeling om meer wijkgericht te werken;
• de organisatie van Veilig Thuis Midden-Gelderland is verder doorontwikkeld en de overdracht van onderneming door VGGM is voorbereid;
• twee loverboy-acties op de Korenmarkt zijn uitgevoerd. In het kader van een landelijke bewustwordingscampagne heeft een reizende tentoonstelling met 30 portretten van slachtoffers mensenhandel plaatsgevonden;
• de aanpak van mensenhandel en uitbuiting is bestendigd en aangescherpt. Dit zal in een uitvoeringsplan (2017) worden uitgewerkt.

Decentralisatie sociaal domein (Participatiewet; Wmo 2015 en Jeugdwet)

• Activerend werk (Wmo en Wsw):
  Activerend werk is bedoeld voor inwoners met een grote afstand tot de arbeidsmarkt (loonwaarde < 40%) die willen participeren maar voor wie betaald werk (nog) een stap te ver is. Activerend werk is een nieuwe vorm voor de huidige arbeidsmatige dagbesteding. Daarnaast gaan alle Arnhemse Swers bij Presikhaaf & Bedrijven met een loonwaarde <25% vanaf 2017 onder Activerend Werk vallen. Deze activerende werkplekken kunnen en zullen naar verwachting ook grotendeels bij Presikhaaf & Bedrijven worden ingevuld. De gemeente Arnhem geeft op deze wijze invulling aan een alternatief voor Nieuw beschut werk.
• Beschermd wonen:
  De gemeenten in de regio Centraal Gelderland, zorgkantoor Menzis, woningcorporaties, zorgaanbieders en sociale wijkteams gaan de handen ineen slaan om te komen tot een gezamenlijke aanpak van 'Beschermd wonen naar Beschermd Thuis'. De uitgangspunten hierbij zijn:
  • zo zelfstandig mogelijk wonen in de eigen woonomgeving (24 uurs zorg in de wijk);
  • herstelgerichte benadering (meer eigen kracht dan nu wordt gedacht);
  • begeleiding & behandeling met een flexibele intensiteit (op- en afschalen);
  • vraaggerichte, integrale (levens brede) benadering;
  • laagdrempelige voorzieningen en lokaal netwerk belangrijk;
  • spaarzaam gebruik beschermd wonen, als ‘vangnet’;
  • samenwerking met essentieel partijen (keten en financieel).
• Jeugdzorg:
  Belangrijke opgave ligt er om te komen tot afschaling van dure, hoog specialistische jeugdzorg (bovenregionale inkoop bij veelal regionale, provinciale of landelijke instellingen) naar goedkopere jeugdzorg dicht in de woonomgeving. Ingezet wordt op de samenwerking van de sociale wijkteams - huisartsen - vrijgevestigden om te komen tot een sluitende keten (basishulp door de wijkteams en specialistische jeugdhulp op doorverwijzing van wijkteams, huisartsen, jeugdartsen en gecertificeerde instellingen).

Participatie

• in 2016 zijn de activiteiten om mensen naar werk toe te leiden uitgevoerd binnen het beschikbare Participatiebudget;
• in 2016 is een tekort ontstaan op het Inkomensdeel (I-deel) waaruit de Participatiewet-uitkeringen worden betaald. Het tekort op het I-deel is vrijwel geheel toe te rekenen aan het door het Rijk gewijzigde Verdeelmodel. Een analyse hierover is door de raad unaniem aanvaard en zal de basis vormen voor een Arnhemse aanvraag Vangnetregeling BUIG 2016. Vanuit deze vangnetregeling wordt een deel van het tekort afgedekt;
• de voordelen op het resultaat vanuit het Participatiebudget en de vangnetregeling BUIG worden uitgebreid toegelicht in de Jaarrekening 2016, onderdeel Toelichting overzicht van saldo van baten en lasten in de jaarrekening;  
• ESF subsidie actie Jeugdwerkloosheid: de subsidie van het Europees Sociaal Fonds (ESF-J) voor het jaar 2015 (€ 575.000)  is in 2016 uitgekeerd, waarmee in de begroting geen rekening is gehouden. De subsidie van het ESF-I (€ 590.000)  voor fase 2015/2016 is aangevraagd, waarvoor in 2016 een voorschot ad
  € 280.000 is ontvangen en het resterende bedrag is geboekt als vordering;

• Bijstand/ terugbetaling onterechte boetes: in de raad van 22 maart 2016 is de motie 'Terugbetalen onterechte boetes bijstand' aangenomen op basis van een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB). De CRvB oordeelde begin 2016 dat de hoogte van een boete zo moet worden vastgesteld, dat rekening wordt gehouden met draagkracht. Deze werkwijze is in Arnhem inmiddels ingevoerd. Met de motie is besloten om eerdere opgelegde boetes waarbij geen rekening werd gehouden met draagkracht te compenseren. Deze compensatie leidt tot een incidenteel nadeel van in totaal € 351.000;

• in 2016 komt het regionale resultaat van Presikhaaf Bedrijven uit op een bedrag van € 73.613.000. Het Arnhemse aandeel bedraagt € 38.551.000 (52,37%). Door dit aandeel te verrekenen met de ontvangen Rijkssubsidie WSW en het bedrag dat in de Arnhemse begroting voor Presikhaaf Bedrijven is opgenomen, resteert een nadeel van € 4.585.000. Met de ontwikkeling van het Werkbedrijf Arnhem wordt o.a. getracht het financiële tekort terug te dringen.

Armoedebestrijding

• Armoedeagenda 2015-2018:
  Het resultaat van de totale Armoedeagenda over 2016 komt - in tegenstelling tot veel voorgaande jaren - overeen met de begroting; zie voor nadere uitwerking hoofdstuk 3 van de  'nota 'Doorontwikkeling armoedeagenda en schulddienstverlening'. Onderdelen van de Armoede Agenda (exclusief Bewindvoering en BooM) heeft per saldo € 381.000 voordeel. Dit financiële voordeel is behaald doordat niet alle doelgroepen volledig bereikt zijn.
• Beschermingsbewind en project BooM:
  Het aantal inwoners in beschermingsbewind is in 2016 verder toegenomen (per saldo een toename van 203 klanten in 2016). Dit heeft tot een nadelig resultaat geleid op dit terrein van € 569.000. Eén van de interventies op de oplopende kosten voor beschermingsbewind is het project BooM (Budgetondersteuning op Maat). Doel van dit project is het realiseren van een besparing op kosten beschermingsbewind door het bieden van een lichter alternatief in de vorm van budgetbeheer eventueel gecombineerd met budgetcoaching naar financiële zelfredzaamheid. Daarnaast is actief ingezet op het benaderen van en samenwerken met beschermingsbewindvoerders om doorstroom naar BooM te stimuleren. De eerste opheffingsverzoeken zijn toegekend door de rechtbank, maar de samenwerking levert nog niet het verwachte resultaat op. Het project is in de loop van 2016 geïntensiveerd, maar later dan waar in de businesscase rekening mee was gehouden. Hierdoor zijn niet alle financiële middelen binnen BooM ingezet en is de uitnutting van het budget BooM achtergebleven met een bedrag van € 244.000. Per saldo resteert een nadeel van € 325.000;

• het resultaat over het totale beleidsveld Armoedebestrijding laat een voordeel zien van € 56.000.

Sociale Bank Centraal Gelderland (SBCG)

• opbrengst kredietvergoeding: er is een nadeel ontstaan van € 605.000 door minder rente-inkomsten, complexere schulden, oplopende betalingsachterstanden, waardoor de voorziening dubieuze debiteuren moest worden verhoogd;
• beëindiging WSNP activiteiten: als gevolg van het beëindigen van de dienstverlening vanuit de Wet schuldsanmering natuurlijke personen (WSNP) en de daarmee gepaard gaande afbouw van formatie is een incidenteel tekort ontstaan van € 250.000.

Sociale wijkteams
Jaarlijks is extra budget beschikbaar voor eventueel extra benodigde capaciteit voor herindicaties. In 2016 zijn de herindicaties door de wijkteams uitgevoerd en is nauwelijks extra inzet nodig geweest. Dit leidt tot een voordeel van € 600.000.

Maatschappelijke opvang/verslavingszorg
Sinds 2015 wordt de decentralisatie uitkering Maatschappelijke Opvang opgehoogd met gedecentraliseerde middelen uit de (voormalige) AWBZ. Het gaat hierbij om het budget AWBZ functie begeleiding en persoonlijke verzorging die in het verlengde van begeleiding wordt geboden. Er is een voordeel op dit budget.

(Nood)opvang asielzoekers/integratie

• de verhoogde instroom van vluchtelingen die vanaf eind 2015 zichtbaar werd, is in de loop van 2016 gedaald. Dit heeft in Arnhem ertoe geleid dat de noodopvang in de Koepel voortijdig is gesloten;
• de verhoogde instroom van nieuwe asielzoekers kan de komende jaren leiden tot een stijging van uitgeprocedeerde asielzoekers die een beroep gaan doen op de noodopvang in Arnhem. In 2016 heeft de gemeente Arnhem actief meegedacht over een aanvullend bestuursakkoord Bed, Bad, Brood tussen Rijk en gemeenten. De gesprekken hierover zijn in november door het Rijk afgebroken. Het is onzeker of deze gesprekken opnieuw opgestart zullen worden;
• met het NIDOS, verantwoordelijk voor de opvang van AMV-ers, is in oktober 2016 afgesproken om het totale aantal AMV-ers mét verblijfsvergunning in Arnhem te laten dalen tot 50 jongeren. Eveneens is besloten om het aantal AMV-ers zonder verblijfsvergunning (nu 35 jongeren) niet te laten stijgen.

Vrouwenopvang en huiselijk geweld

• door de (stapsgewijze) invoering van een nieuw landelijk verdeelmodel heeft Arnhem als centrumgemeente te maken met een forse terugloop van de rijksmiddelen. Samen met de drie andere Gelderse centrumgemeenten zijn afspraken gemaakt hoe deze korting kan worden opgevangen. Dit ligt op koers door o.a. het aantal opvangplaatsen te verminderen en meer ambulante hulp te bieden;
• per 1 januari 2018 is het objectief verdeelmodel volledig ingevoerd. Om de risico's met betrekking tot de terugloop van de rijksmiddelen op te kunnen vangen heeft  Arnhem financiële reserve opgebouwd in de bestemmingsreserve Bescherm en Weerbaar.

Decentralisatie sociaal domein (Participatiewet; Wmo 2015 en Jeugdwet)

• op de nieuwe taken Wmo en Jeugd is in 2016 een positief financieel resultaat behaald dat gedoteerd wordt aan het Noodfonds. Het resultaat heeft in belangrijke mate een incidenteel karakter;
• één van de belangrijkste afwijkingen 2016 betreft het incidentele voordeel op het budget Innovatiefonds;
• voor de komende jaren wordt een toenemende druk op het resultaat verwacht, onder andere door de indexering van de tarieven en de overgangsregeling kapitaallasten Beschermd wonen. Ook was het budget in 2016 hoger dan in de komende jaren beschikbaar zal zijn.

Niet van toepassing.

Toelichting

R6.1 Participatie

• aantal PW-ers met een reïntegratietraject: in 2016 is het bestand via SZeebra verder in beeld gebracht. De Arnhemse bijstandsgerechtigden blijken meer problemen op diverse leefdomeinen te hebben dan vooraf ingeschat. De trajecten richting werk vanuit de cluster Werk & Inkomen blijken niet altijd passend voor deze doelgroep te zijn. Daardoor zijn er minder reïntegratietrajecten ingezet dan vooraf verwacht. De trajecten die wel passend waren en zijn ingezet, zijn relatief succesvoller geweest (zie indicator: % succesvolle gereïntegreerde PW-ers).

In 2017 worden meer trajecten Activerend werk ingezet voor de doelgroep met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt;

• Wsw-arbeidsjaar: een arbeidsjaar is een voltijds SW-plek.

R 6.2. Bijstand

• de landelijke volumegroei in de bijstand wordt volgens het CBS voor de helft verklaard door de instroom van statushouders. In Arnhem zijn in 2016 377 statushouders ingestroomd in de bijstand dat heeft geleid tot een toename van 310 uitkeringen ofwel 62% van de volumegroei. Arnhem heeft verhoudingsgewijs veel alleenreizende statushouders opgevangen, waardoor er relatief meer uitkeringen voor levensonderhoud zijn verstrekt. Dit bijvoorbeeld in vergelijking met gemeenten die meer gezinnen hebben opgevangen;   
• andere verklaringen voor de volumegroei zijn de verkorting van de WW-uitkeringsduur en verhoging van de AOW leeftijd en instroom in de WAJONG is niet meer mogelijk;
• % van uitkeringen onder beroepsbevolking (CBS): de omvang van de potentiële beroepsbevolking is in het verleden blijkbaar niet goed ingeschat. Daarom is het percentage gedaald, terwijl het bijstandsvolume jaarlijks blijft stijgen.  

R6.3 Armoedebestrijding

• verklaring voor de afwijking: in het verleden waren er geen harde cijfers over het % gebruik van de GelrePas beschikbaar. Door aanpassingen in het administratieve systeem zijn deze er nu wel. Om die reden is het percentage nu exacter dan in het verleden, maar wijkt deze ook af.

R6.4 Schuldhulpverlening

• er is nog geen managementinformatie over 2016 vanuit de sociale wijkteams. Vanaf 2017 zijn deze gegevens beschikbaar om daarmee de ontwikkelingen op wijkniveau goed te kunnen volgen;
• het aantal inwoners dat een vorm van ondersteuning door Rijnstad en PLANgroep ontvangt, is wel bekend.

In totaal zijn 1.052 inwoners/huishoudens ondersteund door Rijnstad; 945 ontvangen een vorm van langdurige schulddienstverlening door PLANgroep. Deze laatste groep zal groeien, omdat een traject schuldregelring drie jaar duurt.

R6.5 Samenlevingsopbouw
In verband met de transformatie van het sociaal domein zijn er nieuwe prestatiedoelen vanaf 2017 ontwikkeld.
Enkele gegevens over 2016:

• er is reeds jaren een stabiel aandeel (circa 35 %) vrijwilligers actief in stad en wijk;
• 40 % van de Arnhemmers actief in het verenigingsleven;
• de verbetering van de Subsidieregeling Burgerkracht leidde in 2016 tot circa 80 gehonoreerde subsidie aanvragen voor burgerkracht; een verdrievoudiging ten opzichte van 2015;
• het aandeel mantelzorgers is de afgelopen 10 jaar gegroeid en bedraagt nu circa 20 %. Het aantal uitgereikte mantelzorgcomplimenten steeg in 2016 met circa 600 tot een totaal van 2.281.

R6.7 Ondersteuning opgroeien en opvoeden

• VIRA: significant minder meldingen ten opzichte van vorige jaren. Verklaringen voor minder gebruik zijn mogelijk de ontwikkelingen en wisselingen in het sociale domein. In 2017 gaat de regio het gebruik van VIRA actief stimuleren;
• Tiener- en jongerenwerk: lichte stijging ten opzichte van vorig jaar, geen duidelijke verklaring;
• Kinderwerk: vorig jaar niet meegenomen in het jaarverslag 2015.

R6.8 Maatschappelijke ondersteuning

• in verband met de verdere doorontwikkeling van wijkgericht werken (sociale wijkteams) vanuit het programma Van Wijken Weten is het opzetten van prestatie-indicatoren voor dit onderdeel doorgeschoven naar 2017;
• er wordt in 2016 een verschuiving geconstateerd van Pgb-zorg naar Zorg in natura, met name bij Hulp bij huishouden;
• er is een forse toename in 2016 te constateren voor de Huishoudelijke hulp toelage (van ca 18.000 uur in 2015 naar ca 61.000 uur in 2016);
• in 2016 is gestart met de pilot Combinatie-ondersteuning (Begeleiding met Hulp bij huishouden) in twee wijken die in 2017 verder wordt uitgerold naar de overige wijken.

R6.11 Maatschappelijke opvang, OGGz en verslavingszorg
Doorstroomvoorziening:

• het aantal bedden in de Doorstroomvoorziening dat via subsidie-afspraken gefinancierd wordt is 35. Bij vorst, als het winterprotocol van kracht is, worden hier maximaal 10 bedden bijgeplaatst. Afrekening hiervan vindt separaat plaats;
• in 2016 heeft IrisZorg na het aflopen van het winterprotocol de hiervoor bestemde bedden laten staan en bezet met nieuwe cliënten, dit zonder financiering. In gezamenlijk overleg is besloten het aantal bedden geleidelijk weer af te bouwen tot 35.

Integraal traject dak- en thuislozen:

• het aantal dak- en thuislozen met een integraal traject bedroeg 261. Dit is een grote afwijking van het aantal van 150 integrale trajecten dat begroot was. Dit heeft diverse oorzaken. M.b.t. volwassen dak- en thuislozen (123 actieve trajecten) geldt dat via subsidieverlening opdracht is gegeven tot inzet van extra trajecten door IrisZorg, die de trajecten in de doorstroomvoorziening en de crisisopvang verzorgt. Ook heeft een beter functionerende OGGz-overlegstructuur geresulteerd tot inzet van meer trajecten. Dit is een positieve ontwikkeling: opvang zonder traject komt in principe niet meer voor;
• m.b.t. zwerfjongeren (138 actieve trajecten) geldt dat integrale trajecten in een zo vroeg mogelijk stadium, zo mogelijk al bij dreigende thuisloosheid, worden ingezet, en een lange doorlooptijd kennen. Ook dit is positief: jongeren worden pas 'losgelaten' als hun situatie op alle leefgebieden stabiel is en terugval zoveel mogelijk uitgesloten is;
• een gebrek aan geschikte en betaalbare woonruimte belemmert de uitstroom en daarmee de instroom en inzet van nieuwe trajecten. Dit wordt meegenomen in het project 'Langer Zelfstandig Wonen', waarbij ingezet wordt op huisvesting van kwetsbare doelgroepen in brede zin.

R6.12 Asielzoekers en vluchtelingen

• zowel het aantal personen in de noodopvang voor uitgeprocedeerden als het aantal uitgeprocedeerden in de BBB-voorziening is in 2016 verder gedaald.

R6.15 Wmo sociaal deelfonds

• er is bij Beschermd wonen een verschuiving waar te namen van zorg in natura (ZIN) naar het Persoonsgebonden budget (PGB). Cliënten zijn vrij om deze keuze te maken.

R6.16 Jeugd Sociaal Deelfonds

• de bron van de realisatiecijfers voor 2015 en 2016 komt van de website Waarstaatjegemeente.nl.

Majeure begrotingsafwijkingen zowel in positieve als in negatieve zin worden nader toegelicht in de jaarrekening, onderdeel Toelichting overzicht van saldo van baten en lasten in de jaarrekening.