Algemene publieke gezondheidszorg en Jeugdgezondheidszorg (JGZ)
In 2015 is de regionale visie op publieke gezondheid vanuit de Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (GR  VGGM) ontwikkeld. De Arnhemse lokale ambitie is gericht op:

• een verschuiving van zorg van de tweede naar de eerste en nulde lijn. Dit vraagt om aansluiting op de wijkteams en afstemming tussen preventie, zorg en ondersteuning samen met de andere actoren in het veld;
• het bevorderen van een gezonde leefstijl, zodat inwoners beter voor zichzelf kunnen zorgen en langer kunnen participeren in de samenleving;
• het bevorderen van gezond gedrag en gezondheidsvaardigheden en het stimuleren van een gezonde fysieke en sociale omgeving.

Op basis van de Wet publieke gezondheidszorg (Wpg) beschermt, bevordert en bewaakt de JGZ de publieke gezondheid en veiligheid van alle kinderen. Binnen de regio Arnhem wordt een visie geformuleerd over de bijdrage van de JGZ aan de transformatie van het jeugdstelsel met de insteek om te komen tot:

• een effectievere en efficiëntere uitvoering van het basisaanbod JGZ voor de 0-4 jarigen als mede om te komen tot een andere vorm van bekostiging JGZ 0-4-jarigen;
• betere aansluiting tussen de uitvoerders JGZ, de wijkteams jeugd en de huisartsen;
• een structurele bezuiniging (vanaf 2017) door te voeren op de VGGM (brandweer en volksgezondheid).

Dierenwelzijn

• resultaat onderzoek over hoe en wat de Arnhemse inwoner vindt van dierenwelzijn;
• uitvoeringsagenda Dierenwelzijn 2016-2020 opstellen.

(Dierenwelzijn is verplaatst naar het reguliere programma R5 Cultuur, recreatie en sport, waar natuurbehoud onder valt)

Afval en stadsreiniging

• volgens het Afvalbeleidsplan voldoen aan de totstandkoming van de afvalscheidingsdoelen 2020 (een scheidingspercentage van 60 % en ruim 160 kg restafval per inwoner per jaar);
• volgens de Nationale doelstelling van het rijk voldoen aan 75% hergebruik van huishoudelijk afval in 2020;
• omgekeerd inzamelen in de periode 2016-2018 gefaseerd uitrollen in heel Arnhem;
• financiële kader voor de werkzaamheden van 2-Switch in 2016 met  € 200.000 verlagen;
• per 1 juli 2015 wordt vanuit het rijk een afvalstoffenbelasting/export belasting geheven op restafval. Vanaf 2019 moeten deze kosten uit de afvalbegroting gedekt worden. Tot die tijd komen de hogere lasten in de begroting ten laste van de algemene middelen;
• voor de Stadsreiniging openbare ruimte een sober en doelmatig onderhoud. Op enkele locaties in de stad ligt het ambitieniveau hoger (Centrum, vernieuwde stationsgebied en rondom winkelcentra). De kwaliteitsniveaus van de stadsreiniging zijn opgenomen in paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen. De reiniging in bossen en parken valt onder regulier programma R5.

Riolering

• realisatie van alleen de technisch noodzakelijke rioolvervangingen;
• maatregelen om knelpunten op het gebied van wateroverlast en oppervlaktewaterkwaliteit op te lossen zijn niet in het GRP5 opgenomen. Naar aanleiding van de wateroverlast 2014 wordt een Actieplan Wateroverlast opgesteld;

• sinds 2015 wordt de rioolheffing jaarlijks met maximaal de inflatie verhoogd. Om de ambitie voor het GRP5 (periode 2014-2018) te kunnen realiseren is een herschikking van middelen voor het onderhoud van kapitaalgoederen noodzakelijk(zie paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen).

Milieubeheer
Binnen milieubeheer is er een aantal thema's te onderscheiden:
Energie en luchtkwaliteit:

• zie veranderopgave 3 Energie made in [Arnhem].

Geluidhinder:

• de aanpak voor bestaande woningen en wegen bestaat uit het Actieplan Omgevingslawaai (2013) en het saneringsprogramma (ODRA). De aanpak van nieuwe situaties bestaat uit het voorkomen van nieuwe geluidhinder door bij bouwplannen en bestemmingsplannen maatregelen voor te stellen;
• geluidhinder wordt de komende jaren steeds meer via een programmatische aanpak onder controle gehouden. Het Actieplan Omgevingslawaai was daar de eerste stap in. De volgende stap is het aanpassen van het geluidbeleid aan deze aanpak en het veranderen van de saneringsopdracht aan de ODRA;
• het aantal afgesproken saneringen van de A-lijst is al gehaald. Vanaf 2015 zal de gemeente Arnhem zich vooral richten op geluidgevoelige objecten die meer dan de grenswaarde voor weg verkeerslawaai uit de Wet Geluidhinder op de gevel krijgen (63 dB).

Bodem en ondergrond:

• voor de periode 2016-2020 is er sprake van een nieuw landelijk convenant Bodem en Ondergrond 2016-2020, waarin de transitie van Bodem (sanering) naar (beheer van de) Ondergrond verder is uitgewerkt. In Arnhem hebben we hiervoor de Visie op de ondergrond en de diverse uitwerkingen (bodemenergie, gebiedsgericht grondwaterbeheer, etc).

De ambitie voor de periode 2016-2020 is verder:

• verdere aanpak spoedlocaties. De locaties met bodemverontreiniging die een risico vormen voor mens en milieu, zijn de afgelopen jaren in beeld gebracht. Hiervoor zijn saneringsmaatregelen in gang gezet (door gemeente of eigenaren);
• vóór 2016 zijn in ieder geval de risico's voor de mens weggenomen. Hiermee voldoet de gemeente Arnhem aan de landelijke afspraken voor de periode 2010-2015;
• in de periode 2016-2020 richt de aandacht zich vooral op de resterende spoedlocaties (milieu-risico's) en op de ontwikkellocaties;
• voor de minder spoedeisende verontreinigde locaties "natuurlijke momenten" zoals verkoop, nieuwbouw of herinrichting aangrijpen om de bodemkwaliteit te verbeteren;
• actualiseren van het bodembeheer in aanloop naar de nieuwe Omgevingswet en duurzaam gebruik van de ondergrond.

Externe veiligheid:

• in 2015 is het beleidsplan externe veiligheid van de gemeente Arnhem met nogmaals 4 jaar verlengd. Hierdoor zal het veiligheidsniveau blijven bestaan en zullen er geen nieuwe risicovolle situaties of knelpunten ontstaan. In woonwijken zal aandacht zijn voor de risico's door het transport van gevaarlijke stoffen en de opslag ervan bij bedrijven.

Milieuvergunning, -toezicht en -handhaving

• de verwachte legesinkomsten uit vergunningverlening voor het leggen van kabels en leidingen zijn in 2014 naar beneden bijgesteld. De bijstelling blijkt nog te positief te zijn en dat resulteert in 2016 in een structureel tekort. Het tekort wordt deels gedekt uit de verhoging van de leges en invoering van een staffel in de legestarieven waarmee deze kostendekkend worden (zie paragraaf 4.2 Lokale heffingen). Het resterende tekort komt ten laste van het totaalbudget openbare ruimte (R2);
• milieutoezicht en -handhaving: met ingang van 2015 is de ODRA gestart met het registreren van het naleef gedrag bij bedrijven. Dit naleef gedrag kan gebruikt worden in het bepalen van de bezoekfrequentie van bedrijven: een bedrijf wordt dan minder vaak gecontroleerd, wanneer het de zaken op orde heeft en vice versa. Op deze manier kan de beschikbare capaciteit ingezet worden waar deze het meeste effect heeft.

Volksgezondheid en Jeugdgezondheidszorg

• programma Van Wijken Weten, veranderopgaven Innovatie & recombineren van centraal aanbod naar wijkvraag en Versterken participatie en zelforganiserend vermogen van inwoners.

Milieu

• programma Van Wijken Weten, veranderopgave Wijksturing (pilots Wijksturing in 2016);
• programma Stad op de kaart, veranderopgave Energy made in [Arnhem].

Algemene publieke gezondheidszorg

• in 2016 is verder gewerkt aan de aansluiting van het preventieve gezondheidsbeleid op de sociale wijkteams en de teams leefomgeving;
• daarnaast op de afstemming tussen preventie, zorg en andere actoren in het veld. Vanuit diverse projecten is verder gewerkt aan het bevorderen van de gezonde leefstijl.

Jeugdgezondheidszorg

• in 2016 is de VGGM verantwoordelijk geworden voor de jeugdgezondheidszorg 0-18 jaar voor heel Gelderland Midden (regio Arnhem: vanaf 1 januari 2015; regio West Veluwe Vallei: vanaf 1 januari 2016);  
• de VGGM heeft in 2016 samen met beide regio's gewerkt aan meer efficiency en kwaliteit binnen de jeugdgezondheidszorg. Ter ondersteuning van bovenstaand proces is een aantal documenten opgeleverd, namelijk: Groeidocument JGZ in het jeugdstelsel (2015); Addendum Taakherschikking JGZ (2015); Addendum Prenatale zorg (2015/ 2016); Addendum VVE (2016); Addendum Leidraad producten JGZ (2016).

Afval en stadsreiniging

• in juni 2016 is besloten om het systeem Omgekeerd Inzamelen in 2017 (juni 2017) gerealiseerd te hebben;
• de prestatie-indicatoren voor hergebruik en restafval liggen in lijn met de doelstellingen uit het afvalbeleidsplan. Voor hergebruik ligt de ambitie hierin op 60% in 2020. De ambitie om aan te sluiten op de nationale doelstelling van het rijk van 75% wordt met de huidige maatregelen niet gehaald en vraagt om doorontwikkeling in 2017;
• het gerealiseerde resultaat op het product afval over 2016 komt uit op € 440.000. Dit positieve resultaat is gerealiseerd door hogere opbrengsten voor herbruikbare fracties en een daling van de verwerkingskosten voor restafval;
• in 2016 is veel energie gestoken in het versterken van de aansturing van 2Switch. Er zijn scherpe prestatieafspraken geformuleerd; afspraken over de verschillende taken die 2Switch voor de gemeente uitvoert, zijn gebundeld in een nieuwe integrale concessie, ingaande op 1 januari 2017, voor een periode van 3 jaar. Ook de bezuinigingstaakstelling van €200.000 is gerealiseerd.

Riolering

• er is 6,5 km aan riolering vervangen of hersteld;
• er is 65 km riolering geïnspecteerd;
• het bij het tot stand komen van de MJPB 2016-2019 nog op te stellen actieplan wateroverlast is eind 2015 onder de naam "Aanpak wateroverlast in Arnhem-noord" vastgesteld door de raad. In lijn met deze aanpak worden bij alle projecten in de openbare ruimte daar waar mogelijk, en ook financieel haalbaar binnen het beschikbare budget, maatregelen genomen om de wateroverlast ter plekke te verminderen.

Energie en luchtkwaliteit
Zie veranderopgave 6: Energy made in Arnhem/ ElectriCity.

Geluidhinder
Het verminderen van het aantal geluidgehinderden is een taak die beschreven is in het Actieplan Omgevingslawaai. In dit kader is een bijdrage geleverd aan het stille asfalt op de Amsterdamseweg in 2015. In 2016 is alleen een geluidsaneringssubsidie aangevraagd voor de Wichard van Pontlaan. Hierdoor kon ook hier stil asfalt aangelegd worden. Hiermee zijn 150 woningen geholpen: dat komt overeen met 360 geluidgehinderden.

Bodem en ondergrond
Naast de reguliere wettelijke taken is in 2016 het volgende gerealiseerd:

• afronding actieve fase van de sanering van het gasfabriekterrein (spoedlocatie); aansluitend is de fase van monitoring opgestart;
• uit het onderzoek naar de resterende spoedlocaties (milieurisico's) is één nieuwe verontreinigde locatie met risico's voor de mens aan het licht gekomen. Deze wordt in 2017 gesaneerd. Er zijn geen nieuwe locaties met milieurisico's aan het licht gekomen;
• de (extra en reguliere) bodemgelden zijn ingezet voor onderzoek en sanering op verontreinigde locaties op 'natuurlijke momenten' i.c. stedelijke ontwikkeling en infrastructurele werken. Omdat er bij stedelijke ontwikkeling en infrastructurele werken vooral sprake is van deelsanering, levert dit een milieuresultaat op, maar heeft dit geen invloed op de prestatie-indicatoren;
• er is gestart met actualiseren van het bodembeheer in aanloop naar de nieuwe Omgevingswet en duurzaam gebruik van de ondergrond. Dit is nog niet afgerond, omdat de planning afhankelijk is van het gemeentebrede project richting de komst van de Omgevingswet.

Milieuvergunningverlening, -toezicht en -handhaving
De Omgevingsdienst ODRA voert deze taken uit voor de gemeente. De resultaten zijn:

• geplande reguliere bedrijfscontroles: 403 stuks. Realisatie ligt vrijwel op het niveau van de afgesproken planning;
• hercontroles: er waren 107 hercontroles nodig bij bedrijven waar bij het eerste bezoek niet alle zaken op orde waren;
• meldingen: ODRA heeft in totaal 788 meldingen afgehandeld, een stijging van zo'n 25% ten opzichte van 2015. Een groot deel van de klachten betreft geluidhinder van horeca.

Publieke gezondheidszorg:

• er is een regionale visie op publieke gezondheidszorg vastgesteld door het Bestuurlijk Overleg Publieke Gezondheid regio Gelderland-Midden. In Arnhem is besloten het lokaal gezondheidsbeleid daar waar mogelijk wijkgericht vorm te geven;
• in 2016 zijn de programma's JOGG en de GO!-aanpak (terugdringen overgewicht jeugd) uitgezet naar een aantal andere wijken. De in Arnhem ontwikkelde GO!-aanpak gaat meedoen met de landelijke proeftuinen;
• in de lokale werkagenda met Menzis zijn afspraken gemaakt omtrent het vormgeven van ketenfinanciering van de aanpak van overgewicht onder de jeugd;
• in 2016 is een start gemaakt met de gezondheidsbevordering statushouders.

Jeugdgezondheidszorg
De VGGM heeft in 2016 samen met de regio Arnhem en de regio West Veluwe Vallei gewerkt aan meer efficiency en kwaliteit binnen de jeugdgezondheidszorg. Dit verbeterproces is in 2015 gestart, loopt door in 2017 en wordt naar verwachting in 2018 afgerond. Het doel is te komen tot een integrale jeugdgezondheidszorg:

• de jeugdgezondheidszorg is één integrale organisatie;
• de jeugdgezondheidszorg biedt continuïteit van zorg (-9 maanden tot 18 jaar);
• de jeugdgezondheidszorg zet vraag & zorgbehoefte klant centraal met flexibel & gedifferentieerd aanbod;
• de jeugdgezondheidszorg is goed gepositioneerd in het jeugdstelsel en toont daar meerwaarde.

In 2016 hebben de volgende ontwikkelingen plaatsgevonden:

• er heeft een taakherschikking plaatsgevonden binnen de jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar;
• er is gewerkt aan flexibilisering van de contactmomenten (vorm en aantal);
• er is een eerste stap gezet richting integrale teams van 0-18 jaar;
• er is een start gemaakt met de harmonisatie van de werkprocessen en bedrijfsvoering;
• samenhang met veranderopgave Van Wijken Weten: de jeugdgezondheidszorg valt niet onder verantwoordelijkheid van de teams leefomgeving of sociale wijkteams; de samenwerking met de teams leefomgeving en sociale wijkteams is wel van belang.

Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland Midden (VGGM)
De jaarrekening/resultaatbestemming 2015 VGGM leidt tot een incidentele uitkering aan de gemeente Arnhem van € 703.000, waaronder € 273.000 voordeel op de GGD.

Afval

• als gevolg van het uitstel van de invoering van de verbrandings- en exportheffing door het rijk is over 2016 een bedrag van € 546.000 aan lagere kosten gerealiseerd.

Riolering

• samen met de waterschappen wordt gewerkt aan het opstellen van een watervisie als opvolger van het waterplan. Dit plan zal op hoofdlijnen de (middel) lange termijn ambities benoemen met betrekking tot klimaatbestendigheid en waterveiligheid. De watervisie zal mede richting geven aan het nieuwe Gemeentelijke Rioleringsplan 2019-2023.

Energie en luchtkwaliteit

• zie veranderopgave 6: Energy made in Arnhem/ElectriCity;
• energiekosten voor Dynamisch Reizigers Informatie Systeem (DRIS) bij bushaltes: de betaalde voorschotten aan energiekosten voor DRIS bij bushaltes vallen aanzienlijk hoger uit (€ 245.000). De verwachting is dat een groot deel van dit bedrag in 2017 terug zal worden ontvangen, aangezien het werkelijk verbruik lager lijkt.

Geluidhinder

• in 2016 heeft Prorail aangegeven dat zij als gevolg van de vastgestelde Geluidproductieplafonds in Arnhem nóg een saneringsoperatie moeten uitvoeren. De gemeente Arnhem is gevraagd om een visie op geluidsschermen langs het spoor. Daar is in 2016 een begin mee gemaakt en deze zal in 2017 afgerond worden. De saneringsoperatie is niet eerder te verwachten dan 2019.

Externe veiligheid

• sinds de ramp in Enschede in 2000 is er ingezet op de ontwikkeling van wetgeving met betrekking tot opslag en transport van gevaarlijke stoffen. Sinds 2016 is dit gereed. Zo is er voor bedrijven/inrichtingen het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi), voor transportroutes het Besluit externe veiligheid transportroutes (Bevt) en voor ondergrondse (aardgas)leidingen het Besluit externe veiligheid buisleidingen (Bevb). In deze besluiten worden milieukwaliteitseisen vastgelegd die doorwerken in onze ruimtelijke planvorming.

Bodem en ondergrond

• overdracht aandelen van Nazorg Bodem BV aan de landelijke organisatie Stichting Bodembeheer Nederland (SBN); hiermee is onze relatie met deze verbonden partij beëindigd;
• eind 2015 is in het kader van Kwaliteitsbewaking bodemtaken (Kwalibo) een risicoanalyse van alle bodemtaken binnen de gemeente Arnhem gemaakt en zijn acties benoemd om risico's op te vangen of te voorkomen. In 2016 zijn alle acties afgerond en/of in gang gezet.Er is gestart met het actualiseren van het beleidskader voor bodemenergie welke nodig is als kader voor een goede vergunningverlening en optimalisatie door ordening van de bodemenergiesystemen. Dit zal in 2017 worden vastgesteld.

Volksgezondheid

• de bezuinigingstaakstelling VGGM € 750.000 (vanaf 2017) betreft een taakstelling op zowel de brandweer als de volksgezondheid van de VGGM, waaronder ook jeugdgezondheidszorg valt. In 2016 heeft VGGM voorstellen gedaan voor de invulling van de bezuinigingstaakstelling. Een deel van de bezuinigingen is gerealiseerd in de MJPB 2017-2020. Inmiddels heeft VGGM nieuwe voorstellen ter invulling van de resterende taakstelling aangedragen.

Afval

• in de nieuwe contractvorm met 2Switch is de financiële taakstelling van € 200.000 behaald door gunstiger opbrengstprijzen van herbruikbare materialen.

     Toelichting

R7.1 Publieke gezondheidszorg

• in het kader van landelijke en regionale kwaliteits-, financierings- en planningscriteria is een zogenoemde 95%-norm gesteld voor A1-ritten. Gemiddeld over de zestien gemeenten in regio Gelderland-Midden dient de ambulance in 95% van de gevallen binnen 15 minuten ter plaatse te zijn. Arnhem zit ruim boven deze norm;
• met ingang van het schooljaar 2014-2015 wordt een nieuwe meetmethode met andere parameters gehanteerd voor de cijfers m.b.t. alcohol/softdrugsgebruik onder jongeren. In de tabel van prestatie indicatoren wordt nog uitgegaan van de oude meetmethode met andere parameters. Om deze reden zijn de gerealiseerde cijfers voor 2016 niet ingevuld. Bij de MJPB 2018-2021 zullen de nieuwe indicatoren worden opgenomen.

R7.2 Jeugdgezondheidszorg (bereik wordt anders gemeten)

• 1 jarigen: 98% (cohort 2015);
• 3 jarigen: 98% (cohort 2013);
• 5-6 jarigen: 93% (cohort 2009), dit percentage wordt nog hoger, omdat kinderen ook nog na 1 januari 2017 worden gezien;
• 10-11 jarigen: 88% (cohort 2004), dit percentage wordt nog hoger, omdat kinderen ook nog na 1 januari 2017 worden gezien;
• 13-14 jarigen:. 95% (cohort 2000), dit percentage wordt nog hoger, omdat kinderen ook nog na 1 januari 2017 worden gezien;  
• 15-16 jarigen: voor dit onderzoek VO klas 3-4 kan (nog) niet gerapporteerd worden op cohorten, omdat het onderzoek nog niet zo lang geleden is ingevoerd en de jongeren niet per cohort maar per klas worden opgeroepen. Het bereik van schooljaar 2015-2016 is 90%. Maar dit is een onderschatting, omdat een deel van de kinderen alsnog in schooljaar 2016-2017 de check invullen of worden gezien.

R7.3 Afval

• de prestatie-indicatoren hergebruik en restafval liggen in lijn met de doelstellingen in het Afvalbeleidsplan;
• hergebruikspercentage voor huishoudelijk afval is 1% lager dan geraamd door een andere wijze van nasorteren van grofvuil;
• de absolute hoeveelheid restafval ligt lager dan begroot en daarmee in lijn van de verwachtingen die de invoering van Omgekeerd Inzamelen gaat opleveren.

7.4 Stadsreiniging

• het kwaliteitsniveau van stadsreiniging in de woonwijken en de parken (uitgezonderd de parken Presikhaaf en Sonsbeek) is vastgesteld op C-niveau. In 2016 voldoet 98% aan dit kwaliteitsniveau. De A-locaties zoals het centrum, wijkwinkelcentra en NS stations voldoen voor 95% aan het gestelde kwaliteitsniveau;
• in de tabel met prestatie-indicatoren zijn bovengenoemde resultaten gemiddeld. Een afwijking tot maximaal 10% wordt als een realistische afwijking gezien. Doordat de hoeveelheid straatvuil van dag tot dag en per plek in de stad snel wijzigt kan het voorkomen dat op verschillende plekken het beeld niet altijd voldoet aan het gestelde kwaliteitsniveau op het moment van schouwen.

7.5 Riolering

• de hoeveelheid vervangen riolering ligt iets lager dan gepland (8 km) omdat de voorbereiding voor een aantal rioolvervangingen langer heeft geduurd dan verwacht. De werkzaamheden en het daarbij behorende investeringsbudget schuiven door naar 2017.

7.6 Milieubeheer

• luchtkwaliteit: Het luchtkwaliteitsknelpunt aan de Eusebiusbuitensingel is hardnekkig. Pas in 2017 wordt enige verbetering verwacht met de verscherpte handhaving via camera's;
• geluidhinder: De indicator voor geluidhinder wordt één keer per vijf jaar vastgesteld, op het moment dat er een wettelijke verplichting is om de geluidkaarten en het Actieplan Omgevingslawaai te publiceren. De volgende keer is in 2017 resp. 2018. In het jaarverslag 2017 kan een nieuwe waarde worden genoemd;
• bodem en ondergrond: In 2016 zijn enkele verontreinigde locaties door onderzoek en sanering van de spoedlijst afgevoerd, maar ook is een aantal locaties 'administratief' toegevoegd. Het gaat hier om locaties die al in een vergevorderd stadium van saneren zijn (nazorg en monitoring); de risico's zijn beheerst, maar er worden de komende jaren nog wel kosten/uren aan besteed. Op deze manier worden deze locaties in beeld gehouden bij het ministerie van I&M, voor het toekennen van (extra) budgetten.

7.7 Milieuhandhaving

• cijfers van de ODRA.

Majeure begrotingsafwijkingen zowel in positieve als in negatieve zin worden nader toegelicht in de jaarrekening, onderdeel Toelichting overzicht van saldo van baten en lasten in de jaarrekening.