Wonen

• versterking van Arnhem als aantrekkelijke woonstad in de regio;
• uitvoeren van de Arnhemse Woonprincipes 2016-2025 door het ontwikkelen en actueel houden van de woningbouwplanning en regionale afstemming daarover en met de woningcorporaties prestatie-afspraken maken op basis van de Woonprincipes.

Ruimtelijke ontwikkeling en beheer

• ontwikkelen en beheren van de fysieke stad door de eigen Arnhemse kwaliteiten te onderkennen en hierop actief voort te bouwen;
• evenwicht tussen het volgen van een heldere ruimtelijke koers op hoofdlijnen en het flexibel benutten van kansen en de energie vanuit de stad. Flexibiliteit in de uitvoering vraagt wel om robuuste en heldere kaders op hoofdlijnen zoals bestemmingsplannen.

Grondexploitatieprojecten

• situationeel grondbeleid (maatwerk per situatie en locatie);
• de al onder handen zijnde gemeentelijke grondexploitaties tot een goed einde brengen. Het gaat onder andere om Arnhem Centraal, de zuidelijke binnenstad en Schuytgraaf;
• exploitatiegronden die nog in handen zijn van de gemeente, maar waar nog geen plan voor is, zo goed mogelijk (zowel beleidsmatig als opbrengstmatig) inzetten voor ontwikkeling van de stad.

Niet-grond exploitatieprojecten

• ruimte geven aan creativiteit en ondernemerschap door de partijen die aan de slag zijn of willen gaan met de ontwikkeling van de stad, te stimuleren en (kostenneutraal) te begeleiden;
• lopende gemeentelijke investeringsprojecten (zoals Malburgen en Presikhaaf) afronden.

Bezuinigingsopdracht

• Coalitieakkoord 2014-2018 Met de Stad! waarin is opgenomen om binnen het programma Wonen en ruimte ieder jaar taakstellend € 250.000 structureel te bezuinigen;
• Zomernota 2016-2019 met daarin de verwachting dat door verlaging van het gemeentelijk bezit en het realiseren van een hogere opbrengst voor gemeentelijk bezit van vastgoed en grond de komende vier jaar per jaar incidenteel € 1 miljoen kan worden gegenereerd.

• programma Stad op de kaart: veranderopgave Vitale centrumstad en het Rijngoud. De ambities vallen volledig samen met de belangrijkste ambities van het reguliere programma Wonen en Ruimte;
• programma Van Wijken Weten: veranderopgave Versterken participatie en zelforganiserend vermogen van inwoners. Het ruim baan geven aan initiatief vanuit burgers en bedrijven sluit goed aan op de ambities.

Wonen

• het Volkshuisvestelijk kader 2016-2018 is door de raad vastgesteld voor de sociale huursector als beleidskader voor de te maken prestatieafspraken met woningcorporaties;
• de Uitvoeringsagenda 2017-2018 van de Arnhemse Woonprincipes 2025 is door de gemeenteraad vastgesteld;
• de prestatieafspraken voor 2017 tussen gemeente, de woningcorporaties Mooiland, Omnia, Portaal, Vivare en Volkshuisvesting en hun huurdersorganisaties zijn ondertekend;
• de individuele prestatieafspraken tussen gemeente en de woningcorporaties De Woonplaats, SSH&, WBVG en Woonzorg Nederland en de huurdersorganisaties (voor zover van toepassing) zijn ondertekend;
• er is gestart met de uitvoering van het procesplan langer zelfstandig wonen, De uitvoering wordt  in 2017 afgerond;
• de Woonmonitor is afgerond. Daarin zijn alle cijfers terug te vinden met betrekking tot de bestaande voorraad. Publicatie zal in het eerste kwartaal van 2017 plaats vinden;
• er is gestart met de woningmarktanalyse vanuit WooN2015. Wat is de vraag naar nieuwbouw voor de komende jaren in Arnhem, maar ook binnen de gehele regio Arnhem- Nijmegen. De analyse wordt in het eerste kwartaal van 2017 afgerond;
• 2016 is het jaar geweest waarin de gewijzigde Woningwet effect heeft gehad op de relatie gemeente en woningcorporaties. Enkele voorbeelden zijn: aanwijzing door de minister van de regiogemeenten als woningmarktgebied waarbinnen corporaties werkzaam mogen zijn; splitsing van Diensten van Algemeen Belang (DAEB) en niet-DAEB door corporaties; een nieuwe samenwerking met corporaties in de wijkaanpak.

Ruimtelijke ontwikkeling en beheer

• Arnhem is grotendeels belegd met actuele bestemmingsplannen. Voor een aantal 'witte vlekken' is dit nog niet het geval;
• een start is gemaakt met de oriëntatie op de gevolgen van de nieuwe Omgevingswet die naar verwachting in 2019 van kracht wordt. Hier zal in 2017 een vervolg aan worden gegeven, waarbij ook de gemeenteraad wordt betrokken.

Grondexploitatie

• er is grond verkocht voor ongeveer 400 woningbouwkavels, hoofdzakelijk in Schuytgraaf;
• het bedrijventerrein Kleefse Waard BASF is verkocht aan IPKW (Industriepark Kleefse Waard);
• er is geen grond verkocht voor kantoren of leisure.

Begeleiden bouwplannen van derden

• het herstel van de economie, dat al in 2015 goed merkbaar was in de Arnhemse markt voor vastgoed en projectontwikkeling, heeft zich in 2016 krachtig doorgezet. Marktpartijen zijn bereid om te investeren in Arnhem en doen dat ook;
• aansprekende voorbeelden zijn de verkoop van het Cobercoterrein door FrieslandCampina aan BPD, het ING-gebouw aan de Velperweg dat gekocht is door Borghese voor transformatie naar appartementen en de verkoop van het voormalige Mozaiëkcolege aan de Boulevard Heuvelink aan Klok;
• Kondor Wessels Projecten kan aan de slag kan in Stadsblokken en Meinerswijk, na de positieve uitslag van het referendum over dit gebied;
• niet alleen in wonen wordt geïnvesteerd. Zo is Wereldhave begonnen met de renovatie en herontwikkeling van Winkelcentrum Presihaaf.

Gemeentelijke investeringsprojecten

• 2016 stond voor het Centraal Station, na de opening in 2015, in het teken van afwikkeling en nazorg. Zie tevens de jaarrekening ten aanzien van de financiën van de terminal;
• Fase 1 van het uitvoeringsplan Stadsblokken en Meinerswijk is voltooid (de gebiedsvisie: de investeringen van overheden). Fase 2 wordt conform gebiedsvisie door de private grondeigenaar Kondor Wessels opgepakt.

Herstel economie
Door het herstel van de economie is er sprake van een inhaaleffect voor wat betreft het aantal stadsontwikkelingsprojecten. De verwachting is dat dit zich na de huidige piek vanaf 2017 op een iets lager niveau zal stabiliseren.

Arnhem Centraal: OV Terminal
Prorail heeft de (voorlopige) eindbalans opgemaakt met betrekking tot de transferhal. Er is een bedrag van
€ 3.000.000 over waarvan 45% toekomt aan de gemeente Arnhem. Dit levert een voordeel op van
€ 1.350.000.

Bedrijventerreinen
De gemeente Arnhem heeft tegelijkertijd steeds minder gronden in bezit die ontwikkeld kunnen worden tot bedrijventerreinen. De verwachting is daarom dat de komende jaren de verkoop van grond voor bedrijventerreinen zal gaan afnemen.

Gemeentewerf
In de Zomernota 2016-2019 is opgenomen dat de Gemeentewerf in park Klarenbeek zal worden afgeboekt en gesaneerd ten laste van de algemene reserve (dit is gebeurd). Hierdoor is geen woningbouw nodig ter compensatie van het verlies en blijft de volledige parkfunctie behouden.

WABO-leges

• de lagere opbrengst van de bouw- en sloopleges ad € 2.632.000 is vooral toe te schrijven aan het tegenvallende volume van de gerealiseerde bouwprojecten. De grote bouwprojecten genereren bij de bouwleges de hoogste legesinkomsten. In 2016 waren er vooral kleinere bouwprojecten;
• een tweede oorzaak voor de niet gerealiseerde begroting is dat in gebieden met een bestemmingsplan ouder dan 10 jaar geen bouwleges meer mogen worden geheven. Dit is pas in 2016 duidelijk geworden. In 2016 waren er 11 van dergelijke gebieden in de stad. In de tweede helft van 2016 is om deze reden een bedrag van €120.000 niet in rekening gebracht. In de eerste helft van 2016 is niet bijgehouden wat de gederfde inkomsten waren.

Ligplaatsen woonschepen
Via het raadsbesluit van 25 juni 2012 is een bedrag van € 1.500.000 beschikbaar gesteld om te komen tot een uitgewerkt voorstel voor de nieuw te creëren ligplaatsen en om de nodige maatregelen voor de tijdelijke locaties te kunnen uitvoeren. Op dit moment moet nog voor 1 woonark een definitieve oplossing komen. Aan budget resteert nog € 236.000. Gezien de beperkte kosten die hiervoor nog worden verwacht, is besloten dit bedrag te laten vrijvallen en de toekomstige kosten ten laste van de algemene middelen te brengen.

De taakstellingen op dit programma zijn gerealiseerd.   

Toelichting

R8.1 Voldoende woning van juiste kwaliteit

• aantal woningen: de cijfers zijn nog voorlopig, omdat het CBS pas in maart komt met de definitieve cijfers. Het zal dan worden aangepast. Nieuwbouwcijfers zijn inclusief transformaties kantoren naar woningen (en overige toevoegingen). Sloop is inclusief overige onttrekkingen en correcties;
• het aantal nieuwbouw woningen is ongeveer gelijk aan gepland. Daarentegen zijn er opnieuw veel kantoren  e.d. getransformeerd naar woningen.

R8.3 Grondexploitatieprojecten (Grex-programma)

• de verkoop van gronden voor bedrijven is fors meer vanwege de verkoop van Kleefse Waard BASF;
• de verkoop van gronden voor maatschappelijke functies is achtergebleven vanwege het niet in 2016 realiseren van een school.

R8.4 Niet-grondexploitatieprojecten

• er is sprake van een (toenemend) inhaaleffect in 2015 en 2016 in het aantal begeleide bouwplannen van derden. De verwachting is dat vanaf 2017 de vraag naar begeleiding van stadsontwikkelingsprojecten zal stabiliseren.

Majeure begrotingsafwijkingen zowel in positieve als in negatieve zin worden nader toegelicht in de jaarrekening, onderdeel Toelichting overzicht van saldo van baten en lasten in de jaarrekening.