De ontwikkelingen in de samenleving en de bijbehorende financiële opgaven vragen om een nieuwe koers, een nieuwe manier van denken en een nieuwe manier van werken, samen met de partijen en inwoners in de stad.
Dit is het gedachtegoed van het Coalitieakkoord 2014-2018 'Met de Stad!', waarin samenwerking met de Arnhemse samenleving wordt gezocht voor de maatschappelijke opgaven, waarvoor Arnhem staat.

De bijeenkomsten voor de Arnhem Agenda in 2015 lieten zien dat de Arnhemse samenleving haar toekomst zelf vorm wil geven. De gemeente is daarbij een partner, maar niet de hoofdrolspeler. Inwoners, bedrijven en instellingen leveren een steeds grotere inzet voor het algemene maatschappelijke belang. Dit vraagt om nieuwe verhoudingen, om een andere verdeling van rollen en verantwoordelijkheden.

In de Zomernota 2016-2019 en MJPB 2016-2019 is hieraan concrete invulling gegeven met twee nieuwe programma's met veranderopgaven. Deze programma's staan niet los van elkaar en kennen een onderlinge samenhang. De doelen vanuit de veranderopgaven zijn richtinggevend voor de reguliere programma's (bestaand beleid) zowel beleidsinhoudelijk als financieel en voor de gemeentelijke organisatie (wijksturing, uitbesteding van taken, regionalisering etc). In de verantwoording over 2016 wordt daarom ook specifiek ingegaan op de invloed van de veranderopgaven op de reguliere programma's.

Het financiële vooruitzicht voor Arnhem voor de begrotingsperiode 2016-2019 werd sterk beïnvloed door de impact van de financiële verdeelmodellen van het rijk op het sociaal domein. Nieuwe bezuinigingen waren voor deze begrotingsperiode onontkoombaar en leidden tot een bezuinigingsopgave van € 17 miljoen.  
De bezuinigingsrichtingen zijn opgepakt vanuit de vraag hoe we samen met de Arnhemse samenleving het anders kunnen doen met minder geld. Dit vraagt om scherpe keuzen en efficiënte uitvoering, maar ook om een  kritische afweging wat wel of niet een positieve bijdrage oplevert voor de stad en de wijken.

In verband met de financieel gunstige positie in 2016 was het mogelijk om in de MJPB 2017-2020 de bezuinigingstaakstelling van € 10 miljoen op Wijksturing (vanaf 2017) te laten vervallen.

De veranderopgaven in dit programma hebben een belangrijke impuls gegeven aan de nieuwe koers.

V1  Wijksturing

• de wijkbenadering van Arnhem wordt vanaf 2017 fundamenteel gewijzigd. Het jaar 2016 was het jaar van voorbereiding om gemeentelijke taken en bevoegdheden te decentraliseren naar de wijken;
• Arnhem telt 24 wijken, geclusterd in acht gebieden. In 2016 zijn de Wijkactieplannen 2016-2017 tot stand gekomen. De wijkactieplannen zijn samengesteld met bewoners en instellingen via wijkgesprekken en afgestemd binnen de gemeentelijke organisatie;
• in 2016 zijn pilots in bepaalde wijken gehouden om met wijksturing ervaring op te doen. Er is gestart met een aantal teams Leefomgeving in deze wijken en zij kregen de ruimte voor innovatie en experimenten. Deze ervaring is de basis geweest voor de nieuwe werkwijze vanaf 2017;
• De wijk/gebiedssturing op de besteding van budgetten vanaf 2017 is gerealiseerd in de 8 Wijkprogramma's in de in 2016 vastgestelde MJPB 2017-2020.

V2  Innovatie & recombineren van centraal aanbod naar de wijkvraag

V3  Versterken participatie en zelforganiserend vermogen van inwoners.

Deze beide veranderopgaven zijn in de MJPB 2017-2020 samengevoegd tot één veranderopgave, namelijk de Transformatie sociaal domein.

In 2016 is de transformatie van het sociaal domein verder voortgezet om te komen tot een duurzaam sociaal stelsel, mede gebaseerd op de kracht van burgers in de wijken en de mantelzorg. Hierbij spelen de sociale wijkteams en straks de teams Leefomgeving in de wijken een cruciale rol. Deze transformatie is ook van invloed op de preventieve jeugdzorg en de ketensamenwerking Maatschappelijke opvang.

Arnhem wil zich nadrukkelijk positioneren als een vitale economische stad en als het bestuurlijk en cultureel centrum van Oost-Nederland. De gemeente wil deze potentie meer uitdragen en benutten in Nederland,  in Noordrijn-Westfalen en in Euregioverband. Dit vraagt om intensieve, grensoverschrijdende samenwerking met partners in het bedrijfsleven, onderwijs, investeerders en instellingen.

De veranderopgaven in dit programma hebben bijgedragen aan de versterking van het sociaal economisch profiel van Arnhem, meer werk opgeleverd, een impuls voor de Binnenstad en profilering van de stad gegeven, waaronder op het unieke terrein van energie.  In 2016 zijn belangrijke resultaten bereikt, onder andere:

• beeldbepalende evenementen: in 2016 stond Arnhem op de kaart met haar aandeel aan de Giro d'Italia (startdag en finishdag) en Sonsbeek 2016, de internationele beeldententoonstelling.

De evaluatie van de start van de 99^e Giro d'Italia door de HAN (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen) laat zien dat de vooraf gestelde doelen zijn gehaald;

• Binnenstad: meer bezoekers, nieuwe (winkel/horeca) formules in de binnenstad; lancering PasArnhem (customer loyalty card Arnhem), meer vastgoedtransacties, het aantrekkelijker maken van de openbare ruimte in de binnenstad (o.a. Rijnkade);
• Citydeal Gelrestad: met Nijmegen, Ede, Apeldoorn, Provincie Gelderland, de Rijksoverheid en diverse partners is in 2016 hard gewerkt aan de citydeal die in 2017 van kracht wordt. De citydeal is bedoeld om de Gelrestadregio met de topsectoren Food, Health en Energy te profileren als economisch waardevol gebied met bevordering van de samenwerking en cross-overs tussen verschillende partners;
• succesvolle handelsmissie naar Wuhan in China. De relatie is nieuw leven ingeblazen;
• de doorontwikkeling van het regionaal Werkgeversservicepunt;
• samenwerking tussen de Hogescholen in Arnhem Studiestad;
• samenwerking Lauwersgracht Alliantie. Dit samenwerkingsverbond is gesloten voor de podiumkunsten tussen HGO, Introdans, Oostpool MSA, gemeente en provincie;
• schone mobiliteit met de Trolley 2.0 (Europese subsidie).

Andere in het oog springende resultaten in 2016 zijn:

• ontwikkelrecht voor peuters: in 2016 is het ontwikkelrecht voor peuters vanaf 2017 verder voorbereid. Hiermee kunnen alle peuters in de stad naar de peuteropvang, dus ook de peuters waarvan ouders niet werken. Arnhem is een van eerste gemeenten die dit aanbod heeft!;
• vluchtelingenproblematiek: de Arnhemse samenleving heeft positief gereageerd op de extra voorzieningen voor de opvang van vluchtelingen. De ketenaanpak in de vluchtelingenproblematiek heeft erin geresulteerd dat meer statushouders zich in Arnhem hebben gevestigd;
• Arnhemse Woonprincipes: samen met de stad zijn de Arnhemse woonprincipes tot stand gekomen. Dit is de basis voor de prestatie-afspraken met de corpotaties inclusief afspraken op het terrein van duurzaamheid;
• restauratie Eusebiuskerk (realisatie in 2019): het budget voor de restauratie van dit beeldbepalende gebouw midden in Arnhem is met meerdere partijen (rijk en provincie Gelderland) tot stand gekomen;
• Stadsblokken-Meinerswijk: het gehouden referendum en het raadsbesluit daarna hebben bijgedragen aan de toekomstige ontwikkelingen van Meinerswijk;
• het castellum in Meinerswijk, Castra Herculis, is het enige Romeinse fort in Gelderland dat archeologen hebben opgegraven;
• fietspaden: snelfietspad Arnhem-Nijmegen en de schitterende fietspaden in Meinerswijk.

Het jaarresultaat 2016 is positief afgesloten met een voordelig resultaat van € 14.890.000. Hiervan is € 9.235.000 als incidenteel voordeel en € 5.656.000 als structureel voordeel aangemerkt. Voorgesteld wordt om de bedragen te verrekenen met de Algemene Reserve.

Meer informatie is te vinden in de Jaarrekening 2016, onderdeel Toelichting overzicht van saldo van baten en lasten.