Leerrecht vanaf 2,5 jaar

• invoering van het leerrecht vanaf 2,5 jaar (speerpunt in het Coalitieakkoord 2014-2018);  
• invoering leerrecht in het schooljaar 2017/2018 samen met aanbieders in 2016 voorbereiden, waardoor  peuters vier dagdelen naar een voorschoolse voorziening gaan. In 2016 wordt het budget (deels) eenmalig ingezet om te voorkomen dat het peuterspeelzaalwerk ruimte moet afstoten, terwijl in 2017 het leerrecht voor alle kinderen vanaf 2,5 jaar wordt ingevoerd, waardoor deze ruimte juist weer nodig is;
• evaluatie subsidieregeling Voorschools aanbod in 2016;  
• extra inzet € 0,5 miljoen vanaf 2016 voor het realiseren van passende kinderopvang en peuterspeelzaalwerk om te stimuleren dat meer kinderen instromen in regulier onderwijs in plaats van speciaal onderwijs.

Overdracht onderwijshuisvesting

• overdracht verantwoordelijkheid onderwijshuisvesting naar schoolbesturen (PO, VO en (V)SO) in 2017: samen met de schoolbesturen wordt in de periode 2015-2017 hieraan uitwerking gegeven;
• verkoop gemeentelijk vastgoed: op basis van de ingezette reductie overcapaciteit en de ambitie gemeentelijk bezit zo beperkt mogelijk te laten zijn, wordt de verkoop van gemeentelijk vastgoed voortgezet. Dit levert naar verwachting in de periode 2016-2020 incidenteel € 1 miljoen per jaar op.

Passend Onderwijs

• met de invoering van Passend Onderwijs per augustus 2014 hebben de schoolbesturen een zorgplicht voor leerlingen met een specifieke ondersteuningsbehoefte. De komende jaren zal duidelijk worden welke gevolgen Passend Onderwijs heeft op huisvestingsbehoefte, tegengaan van schooluitval etc.

Bovenwettelijk onderwijsaanbod en voorzieningen

• de in 2014 doorgevoerde harmonisatie van het aanbod 0-4 jaar is een eerste stap richting het vormen van IKC voor 0-12 jaar;
• met ingang van 2016 wordt de subsidie Brede scholen stopgezet om onder meer in te zetten voor het voorkomen van voortijdige schooluitval;
• verzelfstandiging van Natuurcentrum Arnhem vanaf 2017.

Aanpak onderwijsachterstanden

• intensief voorschools aanbod voor alle peuters (2,5- 4 jarigen);
• ondersteuning ouders met jeugdhulpvragen: goede afstemming met de wijkteams, jeugdgezondheidszorg en aanbieders van jeugdhulp;
• kinderen met een risico op onderwijsachterstand:  subsidiëring van diverse vormen van leertijdverlenging

(schakelklassen, opvang van nieuwkomers, activiteiten verlengde schooldag, een Zomer- en Weekendschool).

Aanpak onderwijsachterstanden (Voor- en Vroegschoolse Educatie/VVE)

• passend en effectief VVE-aanbod aan alle peuters met een VVE- indicatie: streven is gericht op 90% in de periode 2016-2019 en hierover resultaatafspraken te maken met de schoolbesturen;
• vroegsignalering en doorverwijzing van kinderen met een hulpvraag: per voorschoolse locatie is er een maatwerkafspraak tussen wijkcoach, locatie en jeugdgezondheidszorg;
• ouderprogramma's VVE sluiten aan op het aanbod laaggeletterdheid vanuit Volwasseneneducatie.

Zorgstructuren voor het onderwijs

• Arnhem staat binnen de groep van 38 grote gemeenten, in rangorde van de gemeenten met het hoogste Vsv-percentage, op de zesde plaats met een Vsv-percentage van 3,2%. De ambitie is om het Vsv-percentage te reduceren tot 2,7% in  2019;
• voorkomen voortijdige schoolverlating: met ingang van schooljaar 2017-2018 wordt € 0,8 miljoen toegevoegd aan de sociale wijkteams om vanuit de wijk en samen met de scholen beter te kunnen sturen op jongeren die dreigen vroegtijdig het onderwijs te verlaten.

Leerlingenvervoer

• leerlingenvervoer zal zo mogelijk voor het schooljaar 2016/2017 onderdeel gaan uitmaken van de bundeling van het doelgroepenvervoer;
• bevordering zelfredzaamheid in het  OV: de ambitie is om een deel van de kinderen dat nu gebruik maakt van het maatwerkvervoer, de overstap te laten maken naar het openbaar vervoer (met (tijdelijke) ondersteuning). Deze beweging in zelfredzaamheid zal in samenspraak met de betrokkenen (ouders, kinderen, scholen en vervoerders) verder worden ontwikkeld.

Volwasseneneducatie
In de transitieperiode 2015-2017 is de ambitie om samen met de betrokken partijen in de arbeidsmarktregio te zorgen voor:

• meer gespreid en laagdrempelig taalaanbod van formele en non formele aanbieders;
• ruimte voor vernieuwing en experimenten, waaronder meer keuzevrijheid en aanbod cursussen digitale vaardigheden;
• inzet op het bereiken van de laaggeletterde autochtone doelgroep;
• verbetering van de kwaliteit van het aanbod door vrijwilligers door scholing, training en betere afstemming;
• aansluiting bij wijkaanpak (bijv. door een pilot zoals het To-Taal-plan in Presikhaaf/'t Broek).

Programma Van Wijken Weten met de daarin opgenomen veranderopgaven.

Ontwikkelrecht voor peuters en passende kinderopvang

• de gemeente bekostigt opvang en educatie van peuters op basis van de Subsidieregeling Voorschools Aanbod. Dit aanbod wordt door meerdere partijen gerealiseerd en is daardoor breed in de stad beschikbaar, met keuzevrijheid voor ouders. Het VVE-aanbod (Voor- en Vroegschoolse Educatie) voor doelgroeppeuters is in 2016 uitgebreid;
• in 2016 is het besluit genomen en zijn voorbereidingen getroffen om het Ontwikkelrecht voor peuters al per 1 januari 2017 (dus eerder dan gepland) in te voeren. Daardoor kunnen peuters straks vanaf twee jaar gedurende vier dagdelen per week deelnemen aan een voorschools educatief aanbod;
• met inzet van een deel van het extra budget van € 0,5 miljoen is in 2016 in drie wijken vanuit vijf voorschoolse organisaties het concept Passende Kinderopvang geïntroduceerd Het doel is om meer kinderen door te laten stromen naar het reguliere onderwijs in plaats van het speciaal (basis)onderwijs. Het concept wordt in 2017 verder over de stad uitgerold. Het resterende deel van het budget is benut om de capaciteit peuteropvang op peil te houden. Dit met het oog op de invoering vanaf 2017 van het ontwikkelrecht voor peuters.

Onderwijshuisvesting (inclusief overdracht)

• in samenwerking met schoolbesturen en voorschoolse partijen is het strategisch kader voor een (beleidsrijk) Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs (IHP PO) 2017-2026 opgesteld. Aansluitend bij de uitgangspunten van dat strategisch kader wordt in 2017 een uitvoeringsplan (operationeel deel) uitgewerkt voor de opgaven per wijk en een prioritering voor wat betreft te nemen maatregelen. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar de fysieke opgave ('de stenen'), maar ook naar de inhoudelijke context, zoals de samenwerking van scholen en kinderopvangpartijen in brede scholen of (integrale) kindcentra;
• in het kader van de ontwikkeling van het IHP PO is met de besturen van de basisscholen gesproken over het voornemen tot doordecentralisatie, als neergelegd in het coalitieakkoord. De besturen hebben daarbij aangegeven dit voornemen niet zonder meer te delen omdat dit een grote nieuwe taak voor ze betekent. Zij zetten liever in op behoud van ieders verantwoordelijkheden via goede samenwerking en eenduidige afspraken in de vorm  van een integraal huisvestingsplan. Nu dat er ligt, zien de besturen geen meerwaarde in doordecentralisatie en achten wij realisatie ervan niet mogelijk. Mede op basis van de uitvoerige discussie in de Raad willen wij verder afzien van het streven tot doordecentralisatie;
• aansluitend bij de uitkomsten van de heroverweging in 2015 van de eerdere plannen voor het (voortgezet) speciaal onderwijs (v)so, zijn in 2016 haalbaarheidsonderzoeken uitgevoerd voor de huisvesting van de (v)so-scholen in de gemeente;
• medio 2016 is met De Onderwijsspecialisten (stichting met scholen voor (v)so) overeenstemming bereikt over de vervanging/renovatie van hun panden. De voorbereidingen hiervoor zijn gestart.
  Met Kentalis (onderwijs voor kinderen met een beperking in gehoor en communicatie) hebben de gesprekken nog niet tot een akkoord geleid;
• na de investeringen in eerdere jaren beschikken de meeste VO-scholen (voorgezet onderwijs), zeker die in Arnhem-Noord, over voldoende en geschikte gebouwen. Quadraam (stichting met scholen voor voortgezet onderwijs) heeft de wens geuit om nieuwbouw te realiseren in of nabij Schuytgraaf. De mogelijkheden hiervoor worden verkend;
• voor de Rivers International School of Arnhem is, met financiële bijdragen van derden, een nieuw gebouw gerealiseerd;
• als gevolg van de grote toestroom van vluchtelingen heeft het onderwijs aan 'neveninstromers', kinderen van vluchtelingen en nieuwkomers met een verblijfsstatus, die korter dan 1 jaar in Nederland zijn en (nog) geen Nederlands spreken, een flinke groei doorgemaakt. In het primair onderwijs wordt dit onderwijs in speciale opvanggroepen gegeven op de Paulusschool (voor Arnhem-Noord) en basisschool Het Mozaïek (voor Arnhem-Zuid). Voor Het Mozaïek zijn met de naastgelegen Johannesschool afspraken gemaakt om deze groei op te vangen binnen de bestaande, onevenredig verdeelde onderwijscapaciteit. Daarmee zijn beide locaties wel vol, zodat eventuele verdere groei op andere locaties gerealiseerd zal moeten worden.

Voor de kinderen uit het AZC Elderhoeve is ruimte gecreëerd op de locatie van de Hugo de Grootschool (gelegen in Het Broek).
Voor kinderen in de leeftijd van het voortgezet onderwijs (alle niveau's) zijn er internationale schakelklassen (ISK's) onder auspiciën van VMBO 't Venster, tijdelijk gehuisvest aan de Middachtensingel. Oudere jeugd kan terecht bij ROC RijnIJssel;

• de taakstelling van € 1 miljoen per jaar op de verkoop van gemeentelijk vastgoed is in 2016 gerealiseerd (zie de bijlage 'Taakstellingen' van de jaarrekening).

Bovenwettelijk onderwijsaanbod en voorzieningen

• per medio 2016 is de subsidie aan de stichting Rijnstad voor de functie coördinatie brede scholen  (volgens plan) stopgezet;
• in 2016 is de besluitvorming over de ontvlechting en verzelfstandiging van het Natuurcentrum (de twee stadsboerderijen) per 1 januari 2017 afgerond.

Zorgstructuren voor het onderwijs

• aansluitend bij de geïntensiveerde landelijke aanpak van voortijdig schoolverlaten (Vsv) zijn een nieuw regionaal en tevens een lokaal Vsv-programma opgesteld. Speerpunten in die programma's zijn onder meer dat jongeren in een kwetsbare positie tenminste een startkwalificatie behalen door onderwijs dat bij hem of haar past of dat zij uitstromen naar werk. Daarvoor moet ook worden gewerkt aan de verbetering van de aansluiting tussen onderwijs en arbeid. In het lokale plan is aandacht voor het vergroten van de ouderbetrokkenheid en voor het versterken van de jeugdhulp in en om de school.

Leerlingenvervoer

• het leerlingenvervoer is ondergebracht bij het doelgroepenvervoer. Ook in 2016 is ingezet op het terugdringen van het gebruik van aangepast vervoer ten gunste van het reizen met openbaar vervoer;
• er is een inventarisatie verricht naar de kwaliteit van het leerlingenvervoer in relatie tot de kosten.

Volwasseneneducatie

• in 2016 is de makelaarsfunctie van het ROC verder vormgegeven, zodat er een sluitend leeraanbod van formele en non-formele educatie ontstaat. Hiervoor is een transformatiebudget beschikbaar gesteld;
• nieuwe vormen van (non-formele) educatie worden gestimuleerd in de wijken bij buurthuizen en bibliotheken. Non-formele educatie wordt niet afgesloten met een erkend diploma en kan worden bekostigd vanuit de WEB (indien wordt voldaan aan de standaarden en eindtermen van de WEB), vanuit andere middelen of niet bekostigd. Formele educatie dient afgesloten te worden met een erkend diploma en is gebaseerd op de standaarden en eindtermen volwasseneneducatie en wordt bekostigd vanuit de WEB;
• in het kader van experimenteren en vernieuwen is het Fonds Nieuwe Initiatieven gevormd. Het is een aanzet om een nieuw aanbod non-formele taal te faciliteren. In 2016 is het vooral ingezet om verschillende maatschappelijke partijen bij elkaar te brengen om invulling te geven aan de lokale aanpak laaggeletterdheid;
• in 2016 is gestart met het aanbod Taal op de werkvloer (bij Presikhaaf bedrijven volgen werknemers tijdens werktijd Nederlandse taallessen) en ToTaal-plan in de wijk Presikhaaf.

Ontwikkelrecht voor peuters en passende kinderopvang

• door het aantrekken van de economie neemt het gebruik van kinderopvang toe.

Huisvesting onderwijs
De exploitatie van de MFC's is structureel niet sluitend en heeft geleid tot een nadeel. Door het nemen van maatregelen in de organisatie en exploitatie van de MFC's kan het financiële beeld van de MFC's aanzienlijk worden verbeterd. In de MJPB 2017-2020 zijn deze maatregelen hiertoe verder uitgewerkt en financieel vertaald. Meer informatie wordt nader toegelicht in de jaarrekening, onderdeel Toelichting overzicht van saldo van baten en lasten in de jaarrekening.

Aanpak onderwijsachterstanden

• ook in 2016 is onduidelijkheid blijven bestaan over het financiële kader voor onderwijsachterstandenbeleid (OAB) vanuit het Rijk. Het Ministerie van OCW werkt aan een nieuwe bekostigingsgrondslag en systematiek voor de verdeling van OAB-middelen over de gemeenten;
• de verhoogde asielinstroom heeft ertoe geleid dat het aantal leerlingen op de Internationale Schakelklas (ISK) in 2016 sterk groeide. In 2016 is éénmalig € 20.000 gereserveerd voor oud ISK-leerlingen.

Niet van toepassing.

Toelichting

4.1. Regulier peuterspeelzalen
Door het aantrekken van de economie neemt het gebruik van kinderopvang toe en komen meer ouders in aanmerking voor een kinderopvangtoeslag van de Belastingdienst. Het aantal ouders dat gebruik maakt van gesubsidieerde peuteropvang neemt mede daardoor af.

4.2. Huisvesting onderwijs

• de afspraken die alle scholen voor regulier en speciaal onderwijs hebben gemaakt binnen het regionale samenwerkingsverband voor Passend Onderwijs hebben geleid tot een daling van het aantal leerlingen bij de Arnhemse onderwijsinstellingen (voortgezet) speciaal onderwijs;
• het aantal te huisvesten leerlingen bij VO is in vergelijking met 2015 gestegen, maar de stijging is lager dan verwacht. De prognoses inzake de ontwikkeling van te huisvesten leerlingen blijken vaak aan de optimistische kant;
• VSO houdt in hun nieuwbouw en renovatieplannen rekening met minder te huisvesten leerlingen, een gevolg van afspraken binnen het regionale samenwerkingsverband voor Passend onderwijs.

4.3. Bovenwettelijk onderwijsaanbod en voorzieningen
Er was in 2016 geen budget meer beschikbaar voor de aanschaf van de Anne Frankkrant.

4.6. Leerlingenvervoer

Dit schooljaar is een groot aantal leerlingen van het voortgezet speciaal onderwijs uit het leerlingenvervoer gestroomd. Veelal leerlingen die met het openbaar vervoer reisden. De nieuwe instroom bestond vooral uit jonge leerlingen, die gebruik maken van het aangepast vervoer.  

4.7. Volwasseneneducatie
Het aantal deelnemers voor de formele educatie is 408.

Majeure begrotingsafwijkingen zowel in positieve als in negatieve zin worden nader toegelicht in de jaarrekening, onderdeel Toelichting overzicht van saldo van baten en lasten in de jaarrekening.